Międzynarodowy Standard Sprawozdawczości Finansowej nr 16 – Leasing (MSSF 16, ang. IFRS 16) – wprowadzony w życie z dniem 1 stycznia 2019 r., stanowi przełomowy punkt w zakresie ewidencjonowania i prezentacji umów leasingowych w sprawozdaniach finansowych. Jego głównym celem było ujednolicenie i zwiększenie przejrzystości zobowiązań leasingowych, które wcześniej – zwłaszcza w przypadku leasingu operacyjnego – często pozostawały poza bilansem jednostki.

Wprowadzenie MSSF 16 diametralnie zmieniło model ujęcia leasingu po stronie leasingobiorcy, prowadząc do uznania praktycznie wszystkich umów leasingu jako zobowiązania bilansowego, co wpływa bezpośrednio na strukturę pasywów, wskaźniki zadłużenia oraz ocenę zdolności restrukturyzacyjnej i wypłacalności.

W niniejszym opracowaniu omówione zostaną szczegółowo skutki zastosowania MSSF 16 w kontekście restrukturyzacji przedsiębiorstw, procesów sprzedaży spółek zadłużonych, a także wpływ na możliwości operacyjne podmiotów poszukujących np. finansowania lub inwestorów zainteresowanych formułą „sprzedam zadłużoną spółkę z leasingami” lub „kupuję firmę z długami – analiza portfela leasingowego”.

2. Istota MSSF 16 – nowy paradygmat w ujmowaniu leasingu

MSSF 16 zastąpił wcześniejszy standard MSSF 17 (IAS 17), eliminując dotychczasowy podział na leasing operacyjny i finansowy w sprawozdaniu finansowym leasingobiorcy. Obecnie, niemal każda umowa leasingowa skutkuje:

• ujęciem prawa do użytkowania środka trwałego (right-of-use asset) po stronie aktywów,
  
  
• ujęciem zobowiązania z tytułu leasingu po stronie pasywów, wycenianego jako wartość bieżąca przyszłych płatności leasingowych.
  
  

Wprowadzenie tej zasady pociąga za sobą konieczność stosowania złożonych metod dyskontowych oraz ujawnienia danych, które wcześniej pozostawały w notach dodatkowych.

3. Wycena zobowiązań leasingowych zgodnie z MSSF 16

Zgodnie z §26–29 MSSF 16, zobowiązanie z tytułu leasingu ujmuje się w wysokości wartości bieżącej przyszłych płatności leasingowych, z wykorzystaniem stopy procentowej określonej w umowie lub – jeśli nie jest dostępna – stopy dyskontowej odzwierciedlającej koszty finansowania leasingobiorcy.

Do elementów zobowiązania zalicza się:

• raty czynszu podstawowego,
  
  
• płatności zmienne uzależnione od wskaźników,
  
  
• opłaty za opcje wykupu, przedłużenia umowy, rozwiązania,
  
  
• inne koszty kontraktowe, jeśli są nieuniknione.
  
  

Tak wycenione zobowiązanie podlega okresowemu aktualizowaniu, np. w przypadku zmiany stopy procentowej, indeksacji czynszu czy modyfikacji umowy.

To oznacza, że wartość zobowiązań leasingowych jest dynamiczna i zależna od szeregu czynników ekonomicznych, co może istotnie wpływać na negocjacje układowe, a także na wycenę przedsiębiorstwa w procesach inwestycyjnych lub sprzedażowych.

4. MSSF 16 a restrukturyzacja zobowiązań

Z perspektywy postępowań restrukturyzacyjnych lub upadłościowych, stosowanie MSSF 16 wymusza:

• uwzględnienie zobowiązań leasingowych w pasywach bilansu, co istotnie wpływa na analizę wskaźników zadłużenia,
  
  
• objęcie zobowiązań leasingowych propozycjami układowymi, o ile kwalifikują się one jako zobowiązania objęte układem,
  
  
• ujawnienie struktury leasingów jako istotnego elementu planu restrukturyzacyjnego, w tym informacje o stawkach, okresach umów, indeksacjach i kosztach rozwiązania,
  
  
• prawidłowe rozróżnienie umów leasingu finansowego a usług, które nie podlegają MSSF 16.
  
  

W praktyce prowadzi to do konieczności wnikliwej analizy umów leasingowych i aktualizacji strategii restrukturyzacyjnej – zwłaszcza w sytuacjach, gdy celem przedsiębiorcy jest np. zmniejszenie zobowiązań przed sprzedażą firmy lub przygotowanie spółki do wejścia inwestora poszukującego okazji w segmencie „kupuję firmę z długami i portfelem leasingowym”.

5. Znaczenie MSSF 16 dla inwestorów i nabywców spółek zadłużonych

Dla inwestorów poszukujących okazji w obszarze firm w restrukturyzacji – typowo pod hasłami „sprzedam zadłużoną spółkę”, „szukam prezesa do przejęcia operacyjnego”, „pożyczka dla zadłużonej firmy z leasingami” – kluczowe znaczenie ma:

• analiza struktury leasingu: liczba umów, okresy trwania, warunki rozwiązania,
  
  
• wpływ MSSF 16 na EBITDA i dźwignię finansową (leverage),
  
  
• wpływ MSSF 16 na cash flow (np. różnice między amortyzacją prawa do użytkowania a rzeczywistą płatnością rat),
  
  
• ryzyka związane z indeksacją czynszu, walutą leasingu i zmiennością stóp procentowych.
  
  

Wielu inwestorów alternatywnych wprowadza scoring portfela leasingowego jako element due diligence. Przykładowo, spółka posiadająca flotę leasingową o łącznej wartości zobowiązań 12 mln zł, z których 40% umów zawiera jednostronną indeksację, może zostać zrestrukturyzowana tylko po uprzednich negocjacjach z leasingodawcami, co powinno zostać odpowiednio ujęte w planie inwestycyjnym.

6. Przykład zastosowania

Spółka Y, działająca w branży transportowej, złożyła wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego. W bilansie sporządzonym według MSSF 16 wykazano:

• prawo do użytkowania środków trwałych: 9,2 mln zł,
  
  
• zobowiązania leasingowe: 10,8 mln zł (długoterminowe + krótkoterminowe),
  
  
• rentowność EBITDA po korekcie leasingowej: +4%.
  
  

W toku postępowania doszło do:

• umorzenia części rat leasingowych (30%) w ramach układu,
  
  
• konwersji jednej z umów na usługę najmu krótkoterminowego,
  
  
• refinansowania pozostałej części przez inwestora branżowego (leasingodawcę wtórnego).
  
  

Spółka została następnie sprzedana w formule „sprzedam zadłużoną spółkę z portfelem 26 pojazdów”, a inwestor wprowadził nowego menedżera jako prezesa operacyjnego – realizując strategię „zmienię prezesa – zwiększę efektywność leasingową”.

7. Problemy i kontrowersje interpretacyjne

Choć MSSF 16 ujednolicił model leasingu, to jednak rodzi szereg praktycznych wyzwań, w szczególności:

• trudność w oszacowaniu realnej stopy dyskontowej (brak jednej metodologii),
  
  
• różnice w wycenie zobowiązań pomiędzy MSSF 16 a przepisami prawa upadłościowego (np. wycena wartości użytkowania vs. wartość rynkowa),
  
  
• konflikt pomiędzy księgową prezentacją leasingu a faktycznym ryzykiem operacyjnym,
  
  
• niedostosowanie części systemów ERP do kompleksowej obsługi MSSF 16 w małych i średnich firmach.
  
  

Z tych względów, przedsiębiorstwa znajdujące się na granicy wypłacalności, powinny korzystać ze wsparcia doradców wyspecjalizowanych zarówno w rachunkowości, jak i restrukturyzacji – szczególnie gdy planują sprzedaż udziałów, wniosek o pożyczkę lub poszukują inwestora do przejęcia spółki zadłużonej z aktywnymi leasingami.

MSSF 16 diametralnie zmienił zasady prezentowania leasingu w sprawozdaniach finansowych, wpływając tym samym na analizę zdolności kredytowej, wartość spółki w transakcjach M&A oraz strategie restrukturyzacyjne.

W kontekście oddłużania przedsiębiorstw, wiedza na temat skutków MSSF 16 staje się nieodzowna dla doradców, inwestorów i zarządów firm – zwłaszcza gdy chodzi o działania typu:

• sprzedam zadłużoną spółkę z leasingami,
  
  
• kupuję firmę z długami i analizuję strukturę leasingową,
  
  
• szukam prezesa operacyjnego dla spółki w restrukturyzacji,
  
  
• wnioskuję o pożyczkę dla zadłużonej firmy w oparciu o wartość użytkową aktywów leasingowych.
  
  

W perspektywie najbliższych lat, rola MSSF 16 będzie nadal rosła – szczególnie w sektorach logistyki, przemysłu i transportu – gdzie leasing stanowi podstawową formę finansowania działalności, a każda zmiana jego klasyfikacji bilansowej może przesądzić o losach restrukturyzacji.