Kancelaria komornicza stanowi wyspecjalizowaną jednostkę organizacyjną, w ramach której komornik sądowy wykonuje czynności egzekucyjne i zabezpieczające w postępowaniu cywilnym. Pomimo że komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym, jego kancelaria ma charakter quasi-prywatny — stanowi bowiem podmiot samofinansujący się, w pełni odpowiedzialny za organizację zaplecza technicznego, zatrudnienie pracowników i pokrycie kosztów działalności.

Z punktu widzenia przedsiębiorcy, który znalazł się w stanie niewypłacalności lub prowadzi działania zmierzające do sprzedaży zadłużonej spółki, kontakt z kancelarią komorniczą oznacza wejście w jedną z najbardziej sformalizowanych i rygorystycznych faz oddziaływania systemu prawnego – egzekucję sądową.

2. Status prawny i zadania kancelarii komorniczej

Na gruncie ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych, kancelaria komornicza nie posiada osobowości prawnej, lecz stanowi zaplecze administracyjno-techniczne komornika jako organu egzekucyjnego. Komornik, w ramach kancelarii, wykonuje m.in.:

• egzekucję świadczeń pieniężnych i niepieniężnych (w tym zajęcia rachunków bankowych, ruchomości, nieruchomości, wynagrodzenia za pracę),
  
  
• czynności zabezpieczające,
  
  
• doręczanie pism sądowych,
  
  
• sporządzanie protokołów stanu faktycznego,
  
  
• przeprowadzanie licytacji ruchomości i nieruchomości,
  
  
• wykonywanie tytułów wykonawczych wydanych przez sądy oraz niektóre inne tytuły egzekucyjne (np. akty notarialne z klauzulą z art. 777 § 1 pkt 4–6 k.p.c.).
  
  

Kancelaria komornicza działa na zasadzie samodzielności ekonomicznej, pobierając opłaty egzekucyjne, których wysokość oraz zasady pobierania są ściśle uregulowane ustawowo.

3. Wpływ egzekucji komorniczej na funkcjonowanie przedsiębiorstwa

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec spółki kapitałowej skutkuje nie tylko blokadą jej kont bankowych, ale także często paraliżem operacyjnym — szczególnie w przypadku zajęcia maszyn, towaru, środków transportu lub należności od kontrahentów. Komornik, działający w ramach kancelarii, może także dokonać opisu i oszacowania nieruchomości spółki oraz wyznaczyć jej licytację, co w praktyce oznacza utratę kluczowego składnika majątkowego lub wręcz całości infrastruktury operacyjnej.

Z punktu widzenia podmiotu zainteresowanego nabyciem zadłużonej spółki (np. w ramach działań „kupię firmę z długami”), kontakt z kancelarią komorniczą i analiza toczących się postępowań egzekucyjnych jest niezbędnym elementem due diligence. Warto bowiem podkreślić, że nawet zmiana składu zarządu (jak np. sugeruje hasło „zmienię prezesa”) nie powoduje automatycznego przerwania egzekucji – postępowania toczą się wobec majątku spółki niezależnie od personalnych przetasowań.

4. Zakres działania terytorialnego i wybór komornika

Od 1 stycznia 2019 r. obowiązuje zasada ogólna, zgodnie z którą wierzyciel może wybrać dowolnego komornika sądowego na obszarze apelacji, w której znajduje się siedziba sądu rejonowego właściwego dla dłużnika. Oznacza to, że kancelarie komornicze konkurują między sobą w ramach apelacji, co przejawia się w szybkości podejmowania czynności, nowoczesnym podejściu do IT, a nawet kulturze komunikacji z wierzycielami.

Z perspektywy spółki zadłużonej ma to kluczowe znaczenie, gdyż wybór kancelarii o dużej aktywności operacyjnej (np. korzystającej z elektronicznych systemów zajęć) może skutkować błyskawicznym zajęciem rachunków i paraliżem funkcjonowania.

5. Elektronizacja postępowań – nowoczesne kancelarie komornicze

Współczesne kancelarie komornicze w coraz większym stopniu korzystają z narzędzi informatycznych. Systemy takie jak OGNIVO (obsługa zajęć rachunków bankowych), EPU (elektroniczne postępowanie upominawcze), CEIDG, CEPiK, a także dostęp do baz PESEL, KRS i ksiąg wieczystych pozwalają na szybkie identyfikowanie majątku dłużnika. Oznacza to, że fikcja niewiedzy co do toczącego się postępowania egzekucyjnego przestała mieć zastosowanie.

Dla osób planujących sprzedaż zadłużonej spółki, oznacza to konieczność przeprowadzenia audytu egzekucyjnego, który uwzględni wszystkie toczące się postępowania komornicze oraz oceni realne ryzyko przejęcia spółki obciążonej aktywną egzekucją. W przeciwnym razie, nowy zarząd może stanąć wobec faktu zajęcia całego majątku obrotowego przez komornika działającego w imieniu wierzyciela.

6. Przykład praktyczny – wpływ kancelarii komorniczej na restrukturyzację

Spółka Gama Sp. z o.o., prowadząca działalność w zakresie sprzedaży hurtowej materiałów budowlanych, popadła w zadłużenie przekraczające 1,5 mln zł. Wierzyciele – głównie dostawcy – złożyli wnioski egzekucyjne do różnych kancelarii komorniczych w obrębie apelacji. W ciągu dwóch tygodni doszło do zajęcia wszystkich kont bankowych oraz rozpoczęcia opisu nieruchomości magazynowej. Zarząd spółki nie podjął decyzji o złożeniu wniosku o restrukturyzację, licząc na czasowe zawieszenie egzekucji.

Zainteresowany inwestor, prowadzący działania typu „kupię firmę z długami”, po analizie stanu postępowań egzekucyjnych odstąpił od transakcji, uznając, że przejęcie spółki z tak zaawansowaną egzekucją będzie nieracjonalne ekonomicznie. Dopiero po formalnym ogłoszeniu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego udało się zablokować egzekucję i wdrożyć plan naprawczy.

7. Kontakt z kancelarią komorniczą – prawa i obowiązki dłużnika

Dłużnik ma prawo do:

• otrzymania kopii wniosku egzekucyjnego i tytułu wykonawczego,
  
  
• zgłaszania zarzutów w trybie art. 767 i n. k.p.c.,
  
  
• złożenia wniosku o ograniczenie egzekucji (np. do określonych składników majątku),
  
  
• złożenia skargi na czynności komornika,
  
  
• negocjowania ugody z wierzycielem, co może skutkować cofnięciem wniosku egzekucyjnego.
  
  

Jednocześnie, dłużnik jest zobowiązany do ujawnienia majątku w trybie art. 801(2) k.p.c., a zaniechanie tego obowiązku może skutkować grzywną, przymusowym doprowadzeniem lub nawet odpowiedzialnością karną za składanie fałszywych oświadczeń majątkowych.

8. Rola kancelarii komorniczej w obrocie gospodarczym

Niezależnie od negatywnych skojarzeń, jakie może budzić instytucja komornika, należy podkreślić, że kancelarie komornicze pełnią niezbędną funkcję w systemie obrotu prawnego – zapewniając realność wyroków i egzekwowalność zobowiązań. Ich działania mogą również przyczynić się do uporządkowania sytuacji majątkowej zadłużonych firm, stając się impulsem do wdrożenia restrukturyzacji lub podjęcia decyzji o sprzedaży spółki w pakiecie z długami, przy odpowiednim zabezpieczeniu interesów wierzycieli.

Kancelaria komornicza jest instytucją prawną o ogromnym wpływie na funkcjonowanie zadłużonych przedsiębiorstw. Jej działalność, choć często postrzegana przez pryzmat presji egzekucyjnej, pełni w istocie funkcję porządkującą system wierzytelności oraz uruchamiającą mechanizmy odpowiedzialności zarządczej. Współpraca z kancelarią komorniczą może mieć kluczowe znaczenie nie tylko dla losów postępowania egzekucyjnego, lecz także dla efektywności transakcji takich jak sprzedaż zadłużonej spółki, czy zmiana zarządu w celu wdrożenia planu naprawczego.

W świetle powyższego, każda firma dotknięta egzekucją komorniczą powinna podejmować działania świadome, skoordynowane i najlepiej wspierane przez profesjonalnych doradców – tak, by zminimalizować negatywne skutki postępowania egzekucyjnego i zachować możliwość dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa w nowej strukturze właścicielskiej lub zarządczej.