Jednostkowe sprawozdanie finansowe stanowi podstawowy dokument sprawozdawczości finansowej sporządzany przez podmiot gospodarczy, będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną, który nie sporządza sprawozdania skonsolidowanego. Jest to zestawienie finansowe przedstawiające sytuację majątkową, finansową oraz wynik finansowy jednostki jako samodzielnego podmiotu, bez uwzględnienia danych jednostek zależnych, stowarzyszonych lub współzależnych.

Obowiązek sporządzenia jednostkowego sprawozdania finansowego wynika z przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2023 r. poz. 120 z późn. zm.). W kontekście procesów oddłużeniowych, restrukturyzacyjnych oraz transakcyjnych, dokument ten stanowi jedno z kluczowych źródeł wiedzy o kondycji finansowej spółki, jej zdolności do kontynuowania działalności oraz o potencjalnych zagrożeniach niewypłacalnością.

2. Zakres i struktura jednostkowego sprawozdania finansowego

Zgodnie z art. 45 ust. 2 ustawy o rachunkowości, jednostkowe sprawozdanie finansowe obejmuje co najmniej następujące elementy:

• bilans, czyli zestawienie aktywów i pasywów na koniec roku obrotowego,
  
  
• rachunek zysków i strat, obrazujący przychody, koszty oraz wynik finansowy,
  
  
• informację dodatkową, obejmującą m.in. opis przyjętych zasad (polityki) rachunkowości oraz objaśnienia do pozycji bilansu i rachunku zysków i strat.
  
  

W przypadku jednostek, które sporządzają rachunek przepływów pieniężnych oraz zestawienie zmian w kapitale własnym – np. spółek kapitałowych – elementy te również stanowią integralną część sprawozdania.

Dane zawarte w jednostkowym sprawozdaniu finansowym muszą być zgodne z rzeczywistym stanem majątkowym i finansowym jednostki. Obowiązuje tu zasada wiernego i rzetelnego obrazu (art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości), która ma szczególne znaczenie w procesie oceny zdolności restrukturyzacyjnej oraz przy sporządzaniu wniosków o zatwierdzenie układu lub otwarcie postępowania sanacyjnego.

3. Znaczenie sprawozdania w procesie oceny niewypłacalności

W świetle przepisów ustawy – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2022 r. poz. 2309) oraz ustawy – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2022 r. poz. 1520), ustalenie stanu niewypłacalności dłużnika wymaga precyzyjnej analizy dokumentów księgowych. Jednostkowe sprawozdanie finansowe pełni w tym zakresie funkcję dowodową i prognostyczną. Pozwala na:

• określenie poziomu zobowiązań wymagalnych i porównanie ich z poziomem aktywów obrotowych;
  
  
• analizę płynności finansowej i rentowności jednostki;
  
  
• identyfikację zobowiązań warunkowych, odroczonych płatności i ryzyk ukrytych.
  
  

Dane z bilansu i rachunku wyników są podstawą dla sądu restrukturyzacyjnego lub upadłościowego przy ocenie, czy spełnione są przesłanki formalne do otwarcia postępowania.

W praktyce restrukturyzacyjnej niejednokrotnie zachodzi konieczność sporządzenia korekt lub wersji prognozowanej sprawozdania – zwłaszcza w kontekście planu restrukturyzacyjnego, w którym należy wykazać potencjalną zdolność spłaty wierzycieli po wdrożeniu środków naprawczych.

4. Rola sprawozdania w obrocie transakcyjnym i due diligence

Jednostkowe sprawozdanie finansowe stanowi również nieodzowny element procesu due diligence przy transakcjach sprzedaży przedsiębiorstw. Inwestorzy zainteresowani zakupem spółek zadłużonych – coraz częściej ogłaszający w otoczeniu rynkowym chęć typu „kupię firmę z długami” – oczekują dostępu do kompletnych i prawidłowo sporządzonych sprawozdań, stanowiących bazę dla dalszej analizy wskaźnikowej i wyceny.

W tym kontekście istotne jest:

• zapewnienie zgodności sprawozdania z przepisami ustawy o rachunkowości oraz przepisami prawa podatkowego;
  
  
• ujawnienie wszelkich ryzyk księgowych, takich jak zobowiązania sporne, zaległości podatkowe, pozabilansowe umowy leasingowe;
  
  
• odpowiednia ekspozycja aktywów trwałych i obrotowych – niekiedy zaniżanych celowo w celu uniknięcia nadmiernych opłat publicznoprawnych.
  
  

W przypadku planowanej transakcji typu „jak sprzedać zadłużoną spółkę”, inwestorzy często wymagają przedstawienia nie tylko bieżącego sprawozdania finansowego, lecz także danych historycznych (za minimum 2–3 lata), zestawień przepływów pieniężnych oraz not wyjaśniających – co pozwala im ocenić dynamikę zmian i ryzyko kontynuacji działalności.

5. Sprawozdanie jako narzędzie zarządcze i odpowiedzialność zarządu

Sporządzenie jednostkowego sprawozdania finansowego jest nie tylko obowiązkiem księgowym, lecz również istotnym elementem odpowiedzialności członków zarządu spółki – zwłaszcza w kontekście art. 293 § 1 oraz art. 483 k.s.h., które przewidują odpowiedzialność odszkodowawczą za naruszenie obowiązków korporacyjnych. Zarząd, podpisując sprawozdanie, bierze na siebie odpowiedzialność za jego kompletność, zgodność z prawdą oraz rzetelność.

Zdarza się, że inwestor rozważający zaangażowanie w spółkę warunkuje transakcję od zmiany osoby zarządzającej – typowa deklaracja: „zmienię prezesa, jeśli obecny zarząd nie ujawnia rzetelnie danych finansowych”. W takich przypadkach niedoskonałości w strukturze sprawozdania lub brak not objaśniających mogą prowadzić do zerwania negocjacji i utraty wiarygodności spółki na rynku.

6. Przykład zastosowania – restrukturyzacja z wykorzystaniem sprawozdania

Spółka „TECHMAL” sp. z o.o., działająca w branży przemysłowej, znalazła się w stanie zagrożenia niewypłacalnością po utracie kontraktu strategicznego i pojawieniu się zaległości wobec dostawców w wysokości 3,2 mln zł. Jednocześnie bilans jednostkowy wykazywał majątek trwały o wartości 8,7 mln zł oraz zaległości z tytułu leasingu finansowego i zobowiązań pracowniczych.

W toku analizy przygotowawczej doradca restrukturyzacyjny zidentyfikował możliwość otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, opartego na precyzyjnej analizie sprawozdania finansowego i prognoz płynności. Uporządkowane jednostkowe sprawozdanie finansowe posłużyło jako podstawowy dokument przekonywujący sąd i wierzycieli do zatwierdzenia układu. W konsekwencji, w toku postępowania pojawił się inwestor branżowy, który zadeklarował: „kupię firmę z długami, jeśli zobaczę wiarygodne dane finansowe i zgodę na przejęcie zarządzania”.

Po zatwierdzeniu układu, nowy zarząd – powołany w ramach klauzuli „zmienię prezesa” – zrestrukturyzował portfel zobowiązań i doprowadził do operacyjnego odrodzenia spółki.

7. Obowiązek zatwierdzenia i publikacji

Po sporządzeniu jednostkowego sprawozdania finansowego, konieczne jest jego zatwierdzenie przez organ zatwierdzający (najczęściej zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie) oraz złożenie do Repozytorium Dokumentów Finansowych (RDF) prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy. Niewypełnienie tych obowiązków może skutkować sankcjami administracyjnymi (np. grzywna) oraz konsekwencjami cywilnoprawnymi – np. uznaniem działania członków zarządu za działanie na szkodę spółki.

Z punktu widzenia praktyki oddłużeniowej, publikacja sprawozdań zwiększa transparentność spółki i może pozytywnie wpłynąć na decyzje potencjalnych inwestorów czy wierzycieli rozważających zawarcie układu.

Jednostkowe sprawozdanie finansowe stanowi nie tylko wymóg ustawowy, ale też podstawowe narzędzie analityczne i zarządcze w procesach restrukturyzacyjnych, transakcyjnych i ochrony przedsiębiorstw przed upadłością. Właściwe sporządzenie i interpretacja tego dokumentu mogą przesądzić o powodzeniu negocjacji z wierzycielami, skuteczności wniosku restrukturyzacyjnego lub ostatecznie – atrakcyjności spółki dla inwestora, który rozważa „jak sprzedać zadłużoną spółkę” albo deklaruje: „kupię firmę z długami, jeśli dane w sprawozdaniu mnie przekonają”.

Odpowiedzialność za treść sprawozdania, jego terminowe zatwierdzenie i publikację spoczywa na zarządzie – dlatego też ewentualna zmiana zarządu, określana często w transakcjach jako „zmienię prezesa”, staje się niekiedy warunkiem naprawy relacji z rynkiem i przywrócenia zaufania finansowego