Indeks upadłości i restrukturyzacji to narzędzie analityczne, mające na celu monitorowanie poziomu zagrożenia upadłością lub niewypłacalnością przedsiębiorstw w danym systemie gospodarczym, sektorze branżowym lub konkretnej grupie spółek. Indeksy tego typu mogą być tworzone zarówno przez instytucje publiczne (np. GUS, KNF), ośrodki naukowe, jak i prywatne podmioty analityczne i wywiadownie gospodarcze (np. CRIF, Bisnode, BIG InfoMonitor).

W ujęciu praktycznym, indeksy te odzwierciedlają:

• częstotliwość występowania upadłości i otwarcia postępowań restrukturyzacyjnych,
  
  
• skalę ryzyka niewypłacalności w podziale na branże, regiony, wielkość podmiotów,
  
  
• tendencje makroekonomiczne wpływające na ogólny stan kondycji przedsiębiorstw.
  
  

2. Konstrukcja i metodologia indeksu

Indeksy upadłości i restrukturyzacji są tworzone na podstawie określonego zestawu wskaźników, które mogą obejmować:

• liczbę wniosków o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego,
  
  
• liczbę ogłoszonych upadłości konsumenckich i gospodarczych (dot. osób fizycznych prowadzących działalność),
  
  
• liczbę zawartych układów z wierzycielami,
  
  
• zmiany w KRS dotyczące zawieszenia działalności gospodarczej,
  
  
• dane z BIK, KRD, BIG – dotyczące opóźnień płatniczych i ratingów kredytowych.
  
  

Niektóre indeksy korzystają z tzw. modeli predykcyjnych, takich jak:

• model Altman Z-score – stosowany do oceny ryzyka upadłości na podstawie danych finansowych,
  
  
• wskaźnik IN05 – popularny w Europie Środkowo-Wschodniej,
  
  
• modele sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego – które analizują dane behawioralne, transakcyjne i kontraktowe w czasie rzeczywistym.
  
  

3. Znaczenie indeksu dla uczestników rynku

Indeks upadłości i restrukturyzacji pełni różnorodne funkcje:

• diagnostyczną – jako wskaźnik koniunktury i kondycji gospodarczej,
  
  
• ostrzeżeniową – sygnalizując wzrost ryzyka w konkretnych branżach (np. transport, budownictwo, handel detaliczny),
  
  
• instrumentalną – umożliwiając planowanie polityki kredytowej, ubezpieczeniowej i inwestycyjnej,
  
  
• porównawczą – w analizach benchmarkingowych między rynkami lub regionami.
  
  

Dla organów państwowych, indeks może stanowić punkt wyjścia do interwencji legislacyjnej lub pomocowej, zaś dla przedsiębiorców – wskaźnik ryzyka kontrahenta oraz narzędzie podejmowania decyzji strategicznych (np. o sprzedaży, fuzji, reorganizacji).

4. Indeks jako narzędzie w procesie oddłużania

W kontekście oddłużania firm, indeksy upadłościowe mogą być wykorzystane do:

• wczesnej identyfikacji podmiotów zagrożonych niewypłacalnością,
  
  
• selekcji firm kwalifikujących się do postępowań restrukturyzacyjnych,
  
  
• pomiaru efektywności wdrożonych procedur naprawczych (układ, sanacja, PZU),
  
  
• ustalenia „rynkowej presji” na dłużnika w negocjacjach z wierzycielami.
  
  

Dzięki indeksowi można również śledzić cykliczność zjawisk kryzysowych, co ma znaczenie dla planowania działań naprawczych i ich dostosowania do aktualnego klimatu gospodarczego.

5. Wartość indeksu dla inwestora – „kupię zadłużoną spółkę” z pełną świadomością ryzyk

Inwestorzy zainteresowani przejęciem spółek w trudnej sytuacji finansowej, w tym realizujący strategię typu distressed asset acquisition, mogą traktować indeks jako narzędzie preselekcji i analizy due diligence. Dzięki analizie indeksu możliwe jest:

• określenie branż o podwyższonym potencjale inwestycyjnym i większym odsetku podmiotów przeznaczonych do przejęcia,
  
  
• szacowanie średniego czasu do upadłości od momentu wystąpienia określonych objawów finansowych,
  
  
• ocena skali i dynamiki problemów w danym regionie lub segmencie rynku.
  
  

Z tego względu, wielu inwestorów formułuje warunkową strategię: kupię zadłużoną spółkę, o ile analiza indeksu restrukturyzacyjnego i upadłościowego wskazuje, że dany przypadek mieści się w granicach ryzyka możliwego do kontrolowania i konwersji.

6. Przykład praktyczny – wykorzystanie indeksu w ocenie zdolności naprawczej

Spółka z branży instalacyjnej z województwa śląskiego posiadała poważne problemy z płynnością, a jej wskaźniki finansowe wskazywały na pogłębiającą się niewypłacalność. Doradca restrukturyzacyjny, analizując indeks upadłości i restrukturyzacji dla branży budowlanej, zauważył:

• wzrost liczby postępowań sanacyjnych w regionie o 57% w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
  
  
• malejącą skuteczność postępowań układowych,
  
  
• rosnącą aktywność funduszy inwestycyjnych skupujących zobowiązania handlowe.
  
  

Dane te pozwoliły na rekomendację modelu sanacyjnego oraz zainicjowanie kontaktów z inwestorami, z których jeden zadeklarował: kupię zadłużoną spółkę, jeśli w ciągu 90 dni uda się uzyskać zatwierdzenie planu restrukturyzacyjnego i wstępne porozumienie z 70% wierzycieli.

Indeks upadłości i restrukturyzacji to narzędzie o rosnącym znaczeniu w zarządzaniu ryzykiem, restrukturyzacji i inwestycjach. Jego zalety obejmują:

• możliwość szybkiego rozpoznania trendów systemowych i branżowych,
  
  
• zastosowanie w analizach due diligence, ocenie ryzyka kredytowego i decyzjach strategicznych,
  
  
• wsparcie procesów sanacyjnych i układowych przez dostarczanie danych porównawczych.
  
  

Dla inwestorów, doradców oraz instytucji finansowych stanowi on kompas decyzyjny w realiach niepewności rynkowej. Dla podmiotów realizujących strategię kupię zadłużoną spółkę, indeks stanowi jedno z narzędzi do oceny, czy dana inwestycja mieści się w granicach akceptowalnego ryzyka restrukturyzacyjnego.