Bonifikata wierzytelności jest instytucją prawa zobowiązań polegającą na dobrowolnym, uzgodnionym pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, zmniejszeniu wartości należnej wierzycielowi kwoty pieniężnej, przysługującej mu z tytułu określonego stosunku prawnego, w szczególności wynikającego z umowy, orzeczenia sądowego lub innego aktu prawnego stanowiącego podstawę powstania zobowiązania. Istota bonifikaty polega na dobrowolnym zrzeczeniu się przez wierzyciela części swojej należności, co skutkuje obniżeniem ogólnej wartości zobowiązania, w celu umożliwienia dłużnikowi skutecznego uregulowania pozostałej części zadłużenia oraz uniknięcia dalszych kosztów związanych z postępowaniem egzekucyjnym lub upadłościowym.

Bonifikata wierzytelności stanowi narzędzie szczególnie istotne w procesach oddłużania przedsiębiorstw, a zwłaszcza tych znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej i finansowej, określanych często mianem zadłużona spółka. W praktyce gospodarczej przedsiębiorstwo borykające się z wysokim poziomem zadłużenia może skorzystać z instytucji bonifikaty jako środka umożliwiającego częściowe, lecz szybkie uregulowanie swoich zobowiązań wobec wierzycieli. Pozwala to nie tylko na ograniczenie dalszego narastania długu poprzez naliczanie odsetek czy kosztów sądowych i egzekucyjnych, lecz także na szybkie przywrózenie płynności finansowej podmiotu gospodarczego.

Bonifikata wierzytelności nie posiada jednoznacznie określonych ram prawnych w polskim porządku prawnym, jednak możliwość jej stosowania wynika bezpośrednio z zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353¹ Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem strony stosunku prawnego mogą dowolnie kształtować treść swoich praw i obowiązków, o ile nie naruszają tym zasad współżycia społecznego oraz przepisów prawa. W konsekwencji wierzyciele mają pełną swobodę decyzji w zakresie wysokości oraz warunków przyznawania bonifikat, choć w praktyce najczęściej decyzja ta podejmowana jest w sytuacji, gdy dalsze prowadzenie egzekucji mogłoby być kosztowne, czasochłonne i nieefektywne ekonomicznie.

Bonifikata wierzytelności może przyjąć formę umowy, porozumienia restrukturyzacyjnego lub układu zawartego w ramach postępowania restrukturyzacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne. W tym kontekście bonifikata może zostać zastosowana jako element planu restrukturyzacyjnego, w którym wierzyciele decydują się na częściowe umorzenie zadłużenia, aby umożliwić dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa dłużnika, przy jednoczesnym zagwarantowaniu sobie szybszego uzyskania środków pieniężnych w porównaniu do potencjalnych scenariuszy likwidacyjnych.

W przypadku, gdy przedmiotem oddłużania jest tzw. zadłużona spółka, zastosowanie bonifikaty wierzytelności może mieć szczególne znaczenie praktyczne, ponieważ stanowi instrument umożliwiający szybkie odzyskanie przez wierzycieli choć części środków finansowych, jednocześnie umożliwiając spółce dłużnej zmniejszenie ogólnego zadłużenia i powrót do normalnego funkcjonowania na rynku. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa będącego w kryzysie finansowym, uzyskanie bonifikaty na poziomie nawet części zobowiązań może oznaczać istotną poprawę wskaźników finansowych oraz odzyskanie zdolności kredytowej i płynności finansowej.

Zastosowanie bonifikaty wierzytelności może mieć także kluczowe znaczenie z perspektywy ochrony praw wierzycieli, gdyż pozwala na szybkie odzyskanie części należności bez konieczności angażowania się w długotrwałe i kosztowne procedury sądowe czy egzekucyjne. W przypadku przedsiębiorstw znajdujących się na granicy upadłości, w tym w szczególności podmiotów, które są określane w obrocie gospodarczym jako „zadłużona spółka”, zawarcie porozumienia uwzględniającego bonifikatę wierzytelności może być jedyną realną możliwością odzyskania choćby części zainwestowanego kapitału.

Ponadto, bonifikata wierzytelności może stanowić element strategii inwestycyjnej dla podmiotów specjalizujących się w przejmowaniu spółek zadłużonych. Spółki inwestycyjne, fundusze lub inwestorzy prywatni często analizują poziom zadłużenia oraz możliwość negocjowania bonifikat z wierzycielami przy zakupie spółek o wysokim poziomie zobowiązań. W kontekście rynku inwestycyjnego, zadłużona spółka, która dysponuje potencjałem do skutecznego wynegocjowania bonifikat z wierzycielami, może być bardziej atrakcyjna dla inwestorów, którzy widzą w takich działaniach możliwość szybkiego oddłużenia przedsiębiorstwa, a tym samym efektywnego zwiększenia jego wartości rynkowej.

Z praktycznego punktu widzenia, istotne jest, aby ustalenia dotyczące bonifikaty wierzytelności były jednoznaczne, szczegółowo opisane w stosownych umowach lub porozumieniach, oraz żeby zostały prawidłowo udokumentowane. Niedopełnienie tego obowiązku może prowadzić do ryzyka późniejszych sporów prawnych, w których wierzyciele mogliby kwestionować skuteczność udzielonych bonifikat.

Podsumowując, bonifikata wierzytelności jest instrumentem prawnym i finansowym odgrywającym szczególnie istotną rolę w procesach oddłużania przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza w przypadku, gdy przedmiotem działań jest zadłużona spółka. Jako dobrowolne porozumienie między dłużnikiem a wierzycielem, umożliwia szybkie zaspokojenie roszczeń, minimalizację strat finansowych dla obu stron oraz ograniczenie kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego. W sytuacji zadłużonych przedsiębiorstw może ona istotnie wpłynąć na atrakcyjność spółki jako podmiotu inwestycyjnego, zwiększając jej szanse na odzyskanie płynności finansowej oraz długofalowej rentowności gospodarczej. W rezultacie, bonifikata wierzytelności stanowi ważne narzędzie strategiczne zarówno dla przedsiębiorców stojących przed wyzwaniem restrukturyzacji zadłużenia, jak i wierzycieli oraz inwestorów specjalizujących się w obrocie aktywami zagrożonymi niewypłacalnością, dla których fraza „zadłużona spółka” może być synonimem atrakcyjnych, choć wymagających, inwestycji.