Bilans otwarcia w postępowaniu sanacyjnym jest kluczowym dokumentem inicjującym cały proces restrukturyzacji przedsiębiorstwa, które znalazło się w stanie niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością. Sporządzany zgodnie z regulacjami ustawy z dnia 15 maja 2015 roku – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2022 r. poz. 2309 z późn. zm.), bilans ten stanowi kompleksową i rzetelną ocenę sytuacji majątkowej, finansowej i ekonomicznej dłużnika w momencie otwarcia postępowania sanacyjnego.

Zgodnie z art. 284 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, bilans otwarcia ma za zadanie dokładne odzwierciedlenie majątku oraz zobowiązań dłużnika według stanu na dzień poprzedzający dzień otwarcia postępowania sanacyjnego. Jest on opracowywany przez zarządcę sanacyjnego lub, w określonych sytuacjach, przez dłużnika pod nadzorem zarządcy sanacyjnego. Bilans musi zawierać szczegółowe zestawienie aktywów obejmujących środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, aktywa obrotowe oraz wszelkie należności, które mogą mieć wpływ na kondycję finansową przedsiębiorstwa.

Szczególną uwagę w sporządzaniu bilansu otwarcia zwraca się na analizę zadłużenia spółki. Zobowiązania wykazywane w tym bilansie muszą uwzględniać zarówno bieżące długi operacyjne, jak i zobowiązania o charakterze długoterminowym, takie jak kredyty, pożyczki czy obligacje. Istotnym elementem jest również określenie wysokości zobowiązań publicznoprawnych, w tym zaległości podatkowych oraz zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Bilans otwarcia w postępowaniu sanacyjnym służy również jako narzędzie oceny realnej zdolności restrukturyzacyjnej przedsiębiorstwa, a więc zdolności do skutecznego wdrożenia działań naprawczych mających na celu poprawę płynności finansowej, redukcję zobowiązań oraz przywrócenie trwałej rentowności firmy. Ważnym aspektem jest tutaj identyfikacja składników majątkowych, które mogą zostać poddane optymalizacji, restrukturyzacji lub nawet sprzedaży w ramach postępowania sanacyjnego. Niejednokrotnie przedsiębiorcy decydują się na alternatywne rozwiązania, takie jak sprzedaż zadłużonych spółek inwestorom zewnętrznym, którzy specjalizują się w restrukturyzacji – stąd nie jest zaskakującym zjawiskiem obecność ofert rynkowych typu „kupię zadłużoną spółkę”, które mogą stanowić strategiczne rozwiązanie przyspieszające proces uzdrowienia przedsiębiorstwa.

Sporządzenie bilansu otwarcia wymaga przeprowadzenia kompleksowej inwentaryzacji majątku, w tym dokonania szczegółowej analizy umów zawartych przez dłużnika, oceny ryzyk prawnych oraz wyceny poszczególnych aktywów, szczególnie tych, których wartość może być trudna do jednoznacznego określenia. Obowiązek rzetelnego odzwierciedlenia sytuacji majątkowej nakłada na zarządcę sanacyjnego szczególną odpowiedzialność, gdyż wszelkie błędy lub niedokładności mogą znacząco wpłynąć na przebieg i skuteczność całego procesu sanacyjnego.

Ponadto bilans otwarcia pełni rolę informacyjną i ochronną wobec wierzycieli. Na jego podstawie mają oni możliwość realnej oceny perspektyw odzyskania swoich należności oraz zasadności dalszego uczestnictwa w procedurze restrukturyzacyjnej. W tym kontekście bilans otwarcia pełni również funkcję transparentną, stanowiąc istotny instrument budowania zaufania między dłużnikiem a wierzycielami, co może być kluczowe dla osiągnięcia konsensusu podczas głosowania nad układem w postępowaniu sanacyjnym.

Bilans otwarcia jest także dokumentem kluczowym dla sądu, który na jego podstawie ocenia racjonalność oraz realność przedstawionego planu restrukturyzacyjnego. Oznacza to, że precyzyjne opracowanie bilansu wpływa bezpośrednio na szybkość postępowania oraz decyzję sądu o zatwierdzeniu zaproponowanego planu sanacyjnego. W praktyce obrotu gospodarczego coraz częściej można zauważyć, iż szczegółowe dane zawarte w bilansie otwarcia wykorzystywane są również przez potencjalnych inwestorów lub partnerów strategicznych, zainteresowanych zakupem lub przejęciem zadłużonej spółki.

Podsumowując, bilans otwarcia jest dokumentem niezwykle złożonym, wymagającym interdyscyplinarnej współpracy ekspertów z dziedzin rachunkowości, finansów, prawa i zarządzania kryzysowego. Rzetelne jego przygotowanie umożliwia nie tylko właściwe zaplanowanie kolejnych działań restrukturyzacyjnych, ale także buduje podstawę do potencjalnej transakcji sprzedaży spółki na rynku wtórnym inwestorom specjalizującym się w restrukturyzacjach. Dobrze przygotowany bilans otwarcia może wręcz przyciągnąć uwagę inwestorów zainteresowanych ofertami typu „kupię zadłużoną spółkę”, co znacząco zwiększa szanse przedsiębiorstwa na skuteczną sanację