Zastanawiając się, jakie długi firmy można umorzyć, należy zrozumieć, że proces ten jest ściśle regulowany prawnie i rzadko kiedy zależy od jednostronnej decyzji dłużnika. Umorzenie zobowiązań jest najczęściej wynikiem porozumienia z wierzycielami lub efektem przeprowadzenia sformalizowanego postępowania restrukturyzacyjnego. To rozwiązanie, które ma na celu uratowanie przedsiębiorstwa przed upadłością, pozwalając mu na odzyskanie płynności finansowej i kontynuowanie działalności na rynku.
Kiedy umorzenie długu jest możliwe?
Umorzenie długu, czyli jego całkowite lub częściowe darowanie przez wierzyciela, nie jest czynnością powszechną w obrocie gospodarczym. Wierzyciel musi mieć uzasadniony interes, aby zrezygnować z części swoich należności. Zazwyczaj dzieje się tak w sytuacji, gdy restrukturyzacja dłużnika daje większą szansę na odzyskanie jakiejkolwiek części długu niż jego upadłość i likwidacja majątku. Przedsiębiorca nie może samodzielnie „umorzyć” sobie zobowiązań. Musi uzyskać zgodę drugiej strony lub poddać się procedurom prawnym, które na to pozwalają.
Postępowanie restrukturyzacyjne jako droga do umorzenia części zobowiązań
Prawo restrukturyzacyjne przewiduje kilka rodzajów postępowań, których celem jest zawarcie porozumienia z wierzycielami. Kluczowym elementem takiego porozumienia jest często redukcja zobowiązań, czyli częściowe ich umorzenie.
Układ z wierzycielami
Najczęściej spotykaną formą jest układ z wierzycielami. W ramach postępowania układowego lub postępowania o zatwierdzenie układu, zarząd firmy przedstawia propozycje układowe. Mogą one zakładać na przykład spłatę 50% wartości nominalnej długu w określonych ratach, a po wykonaniu planu – umorzenie pozostałych 50%. Jeśli większość wierzycieli (mająca odpowiednią sumę wierzytelności) zgodzi się na takie warunki, a sąd zatwierdzi układ, staje się on wiążący dla wszystkich wierzycieli objętych układem, nawet tych, którzy byli przeciwni.
Postępowanie sanacyjne
To najbardziej zaawansowana forma restrukturyzacji, która daje firmie najszerszą ochronę przed wierzycielami. Oprócz możliwości zawarcia układu, postępowanie sanacyjne pozwala na wdrożenie głębokich zmian organizacyjnych i majątkowych w firmie, czyli tzw. działań sanacyjnych. Celem jest uzdrowienie ekonomicznych podstaw funkcjonowania przedsiębiorstwa, co w efekcie ma zwiększyć jego zdolność do spłaty zredukowanych zobowiązań.
Jakie rodzaje długów podlegają umorzeniu?
Teoretycznie niemal każde zobowiązanie cywilnoprawne może zostać objęte układem i częściowo umorzone. W praktyce najczęściej dotyczy to określonych kategorii długów.
Najłatwiej negocjować zobowiązania handlowe, czyli długi wobec dostawców towarów i usług czy podwykonawców. Tacy kontrahenci często wolą odzyskać część pieniędzy i utrzymać relację biznesową, niż nie otrzymać nic w wyniku upadłości firmy.
Znacznie trudniejsze, choć nie niemożliwe, jest umorzenie częściowe długów publicznoprawnych. Długi wobec ZUS czy zaległości podatkowe mogą zostać objęte układem, jednak wymaga to zgody tych instytucji. Zgoda ta jest obwarowana szczególnymi przepisami i jest traktowana jako forma pomocy publicznej. Urzędy analizują, czy restrukturyzacja i częściowa spłata są dla Skarbu Państwa korzystniejsze niż egzekucja komornicza lub upadłość dłużnika.
Umorzenie długu a kwestie podatkowe
Przedsiębiorcy muszą pamiętać o ważnej konsekwencji podatkowej. Wartość umorzonego zobowiązania stanowi dla firmy przychód podatkowy. Oznacza to, że od kwoty, która została darowana, firma będzie musiała zapłacić podatek dochodowy (CIT lub PIT, w zależności od formy prawnej). Jest to istotny czynnik, który należy uwzględnić w planowaniu finansowym całego procesu oddłużania, aby uniknąć powstania nowego, niespodziewanego zobowiązania wobec urzędu skarbowego.