Reasekuracja wierzytelności (reinsurance)

Reasekuracja wierzytelności jest wyspecjalizowaną odmianą umów reasekuracyjnych, w której ubezpieczyciel ryzyka kredytowego (ang. credit insurer) przenosi całość lub część odpowiedzialności z tytułu polis ubezpieczenia należności handlowych albo gwarancji kontraktowych na reasekuratora. W efekcie powstaje trójstopniowa linia podziału ryzyka: dłużnik → ubezpieczyciel → reasekurator. Konstrukcja ta stabilizuje portfel wierzytelności przedsiębiorstw zagrożonych niewypłacalnością, ułatwia dostęp do finansowania typu pożyczka dla zadłużonej firmy i może przechylić szalę na korzyść restrukturyzacji zamiast upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

2. Źródła normatywne i standardy sprawozdawcze

2.1. Solvency II i regulacje EIOPA

Reasekuratorzy działający w Unii Europejskiej podlegają wymogom wypłacalności z Dyrektywy 2009/138/WE (Solvency II) oraz nadzorowi Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA). Znowelizowany pakiet Solvency II, przyjęty w 2024 r., rozszerzył wymogi w zakresie koncentracji ryzyka i scenariuszy skrajnych dla portfela ubezpieczeń kredytu kupieckiego eiopa.europa.eueiopa.europa.eu.

2.2. Prawo krajowe

Polska ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej implementuje Solvency II, a Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) prowadzi rejestr zakładów reasekuracji. Nowelizacje z 2023–2024 r. wprowadziły m.in. obowiązkową elektroniczną komunikację z KNF oraz doprecyzowały zasady ekspozycji na ryzyko kontrahenta insuralex.comgov.pl.

2.3. IFRS 17 i ujęcie księgowe

Od 1 stycznia 2024 r. ubezpieczyciele i reasekuratorzy sporządzają sprawozdania według IFRS 17. Standard nakazuje, aby umowy reasekuracji były ujmowane symetrycznie z umowami ubezpieczenia, pod warunkiem rzeczywistego transferu istotnego ryzyka ubezpieczeniowego assets.kpmg.comifrs.org. Ma to konsekwencje dla wyceny portfeli wierzytelności i testów zaspokojenia w planach restrukturyzacyjnych.

3. Modele reasekuracji wierzytelności

Ponadto wyróżnia się umowy treaty (obejmujące cały portfel) oraz facultative (dla pojedynczych polis), a także instrumenty zrynkowione – retrocesje lub reasekurację kolateralizowaną (ILS), atrakcyjną dla funduszy distressed poszukujących ekspozycji na segment „kupię firmę z długami”.

4. Funkcje reasekuracji w zarządzaniu ryzykiem zadłużenia

1. Absorpcja dużych strat – przeniesienie odpowie­dzialności za masowe niewypłacalności umożliwia ubezpieczycielowi utrzymanie limitów kredytowych dla kluczowych kontrahentów dłużnika.
   
   
2. Wygładzenie wyników – niższa zmienność szkód poprawia rating ubezpieczyciela, co przekłada się na niższe koszty ochrony dla przedsiębiorstw zagrożonych kryzysem płynności.
   
   
3. Zdolność do refinansowania – bank chętniej przyzna pożyczkę dla zadłużonej firmy, jeżeli ryzyko handlowe zostało ostatecznie zreasekurowane w ramach programu excess-of-loss.
   
   

5. Reasekuracja wierzytelności w restrukturyzacji przedsiębiorstwa

5.1. Etap postępowania o zatwierdzenie układu (PZU)

Dłużnik może przedstawić wierzycielom program ubezpieczeniowo-reasekuracyjny jako część planu restrukturyzacyjnego, wykazując, że potencjalne straty z nieściągalnych należności pokryje reasekurator. Taki montaż podnosi wskaźnik DSCR i ułatwia oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

5.2. Układ częściowy

Jeżeli największe ryzyko spoczywa w jednej klasie, np. dostawców stali, można zaoferować im polisę credit wrap reasekurowaną na rynku londyńskim. Pozostałe klasy otrzymują tradycyjny hair-cut kapitału.

5.3. Sanacja i sprzedaż przedsiębiorstwa

W przygotowanej likwidacji (pre-pack) reasekurator może potwierdzić, że ochrona ubezpieczeniowo-reasekuracyjna przechodzi na nabywcę. Zwiększa to atrakcyjność komunikatu „sprzedam zadłużoną spółkę” i przyspiesza closing.

6. Reasekuracja w upadłości i likwidacji

W upadłości masę majątkową powiększa się o należności regresowe wobec reasekuratora. Zgodnie z art. 437 Prawa upadłościowego syndyk może kontynuować umowę reasekuracji, jeżeli służy to interesowi wierzycieli; w praktyce jest to istotne dla kontynuacji świadczenia usług post-sales.

7. Regulacyjne wyzwania i test transferu ryzyka

• Test istotności transferu ryzyka (Solvency II) – KNF wymaga, aby występowała co najmniej 50-procentowa redukcja kwoty kapitałowej wymaganej na ryzyko kredytowe; w przeciwnym razie umowę kwalifikuje się jako finansowanie podporządkowane skadden.com.
  
  
• Kryterium loss absorbency (IFRS 17) – brak realnego transferu ryzyka skutkuje ujęciem kontraktu jako zabezpieczenia finansowego, co obniża efektywność kapitałową.
  
  

8. Ryzyka i mitigacje

9. Studium przypadku: „Projekt Polaris”

Stan wyjściowy: Theta S.A. – producent komponentów automotive; łączna ekspozycja na kontrahentów 280 mln zł, z czego 35 % zagrożone w 2024 r.
Kryzys: Spółka utraciła płynność z powodu opóźnień w łańcuchu dostaw. Zarząd rozważał wniosek o upadłość spółki z o.o., lecz rada nadzorcza nakazała weryfikację możliwości reasekuracji portfela należności.
Działania:

1. Zawarto polisę whole-turnover z ubezpieczycielem X; ta została w 90 % reasekurowana (treaty stop-loss 20 mln €).
   
   
2. Banki podniosły limity faktoringowe o 15 mln zł, co pozwoliło sfinansować produkcję bez dodatkowej pożyczki dla zadłużonej firmy.
   
   
3. Dzięki stabilizacji cash-flow inwestor strategiczny (ogłoszenie „kupię firmę z długami”) zawarł term-sheet, zastrzegając sobie prawo „zmienię prezesa, szukam prezesa” ds. Lean Manufacturing po closingu.
   Rezultat: W lipcu 2025 r. przyjęto układ z hair-cutem 18 %, a sąd restrukturyzacyjny oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością konkurencyjnego wierzyciela, wskazując na wyższe zaspokojenie w wariancie kontynuacyjnym.
   
   

10. Rekomendacje dla praktyków restrukturyzacji

1. Wczesne włączenie brokera – struktury reasekuracyjne wymagają 6–10 tygodni, dlatego negocjacje powinny ruszyć równolegle z due-diligence.
   
   
2. Klauzule cut-through – zapewniają wierzycielom bezpośredni roszczeniowy dostęp do reasekuratora w razie niewypłacalności ubezpieczyciela.
   
   
3. Uzgodnienie z KNF – w krytycznych transakcjach warto uzyskać non-objection letter, aby uniknąć zarzutu obejścia wymogów Solvency II.
   
   
4. Transparentność w układzie – wprowadź do propozycji układowych aneks ujawniający parametry ochrony (attachment point, limit, reinstatement), co buduje zaufanie wierzycieli.
   
   

11. Podsumowanie

Reasekuracja wierzytelności jest zaawansowanym narzędziem zarządzania ryzykiem, które – odpowiednio skonfigurowane – może radykalnie zwiększyć szanse powodzenia restrukturyzacji przedsiębiorstwa, zmniejszyć ciężar długu i podnieść jego atrakcyjność rynkową pod hasłem „sprzedam zadłużoną spółkę”. Integrując wymogi Solvency II, standardy IFRS 17 i oczekiwania KNF, przedsiębiorstwo zyskuje realną alternatywę wobec scenariusza likwidacyjnego. Tym samym reasekuracja staje się nie tylko polisą ochronną dla ubezpieczyciela, lecz także ekonomicznym katalizatorem, który może odwrócić bieg wydarzeń – od spiralnego zadłużenia ku odzyskaniu równowagi finansowej i dalszemu rozwojowi.