Rada nadzorcza w spółce restrukturyzowanej

Rada nadzorcza – organ nadzoru i kontroli w spółkach kapitałowych – przechodzi obecnie najgłębszą ewolucję od dwóch dekad. Kluczowe znaczenie miała nowelizacja Kodeksu spółek handlowych („KSH”) z 13 października 2022 r., której ratio legis sprowadzało się do wzmocnienia nadzoru korporacyjnego. Ustawodawca przyznał radom nadzorczym nowe narzędzia, w tym prawo powołania doradcy oraz prawo żądania wszelkich informacji od zarządu i podmiotów powiązanych jcjk.pl. W perspektywie restrukturyzacji przedsiębiorstw wpływ tych zmian spotęgował projekt ustawy z 13 maja 2025 r. nowelizujący Prawo restrukturyzacyjne, który nakazuje m.in. ujawnianie w planie restrukturyzacyjnym skutków dla zatrudnienia i wyniki testu zaspokojenia – informacji, bez których rada nadzorcza nie może dziś rzetelnie ocenić ryzyka kontynuacji działalności gov.pl.

2. Źródła prawa i relacja między KSH a Prawem restrukturyzacyjnym

2.1. Kodeks spółek handlowych

• art. 382 § 4 KSH – katalog uprawnień kontrolnych;
  
  
• art. 382^1 KSH – kompetencja do powołania doradcy rady;
  
  
• art. 384^1 KSH – obowiązek zgody rady na transakcje z podmiotami powiązanymi;
  
  
• art. 387^1 KSH – klauzula lojalności i staranności zawodowej.
  
  

Powyższe przepisy mają charakter bezwzględnie obowiązujący w odniesieniu do spółek akcyjnych, natomiast w spółce z o.o. mogą być odpowiednio inkorporowane w umowie spółki. Dzięki nim rada nadzorcza zyskuje status filtra bezpieczeństwa przy transakcjach distress-M&A typu „sprzedam zadłużoną spółkę” lub „kupię firmę z długami”, które pojawiają się w procesie ratunkowym.

2.2. Prawo restrukturyzacyjne

Ustawa z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (dalej: „PrRes”) nie ingeruje w strukturę organów spółki, ale nakłada na nie liczne obowiązki informacyjne wobec sądu, nadzorcy sądowego i wierzycieli. Projekt 2025 r. przewiduje, że zarząd obowiązkowo przedstawi radzie nadzorczej test zaspokojenia i prognozę zatrudnienia jeszcze przed złożeniem wniosku o otwarcie postępowania, co znacząco wzmacnia jej rolę decyzyjną gov.pl.

2.3. Soft-law i przepisy unijne

W spółkach publicznych standardy „Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW 2021” nakazują radzie ujawnianie informacji o procesie nadzorczym, w tym o zatrudnianiu doradców zewnętrznych bankier.pl. Jednocześnie dyrektywa 2022/2464/UE (CSRD) wymusza ujęcie w sprawozdaniu rady danych ESG, co w spółce restrukturyzowanej przekłada się na ocenę wpływu planu naprawczego na otoczenie społeczno-środowiskowe.

3. Ustanowienie i skład rady nadzorczej w spółce zagrożonej niewypłacalnością

3.1. Obowiązek powołania

• Spółka akcyjna (S.A.) – rada nadzorcza obligatoryjna;
  
  
• Spółka z o.o. – rada nadzorcza obligatoryjna dopiero przy kapitale zakładowym > 500 000 zł i > 25 wspólnikach, co jednak w spółce restrukturyzowanej bywa rozszerzane umową spółki w celu uspokojenia wierzycieli oraz inwestorów oczekujących profesjonalnego nadzoru zimmerman.com.pl.
  
  

3.2. Kompetencje kwalifikacyjne i diversity

Zmiany KSH 2022 r. akcentują profesjonalizację: członek rady ma dochować staranności profesjonalisty i lojalności wobec spółki, a naruszenie tych standardów rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą. W praktyce postępowań sanacyjnych udział w radach nadzorczych obejmują obecnie doradcy restrukturyzacyjni, biegli rewidenci oraz eksperci ESG, co zwiększa wiarygodność przekazu do rynku.

4. Katalog uprawnień rady nadzorczej

4.1. Prawo do informacji i kontroli

Rada może badać wszystkie dokumenty spółki, przeprowadzać rewizję jej majątku i żądać wyjaśnień od zarządu, prokurentów czy doradców restrukturyzacyjnych. Obowiązek ten rozciąga się na spółki zależne oraz powiązane, co ma znaczenie przy analizie przepływów finansowych w grupie i przeciwdziałaniu „transferowi” wartości przed negocjacjami z inwestorem typu kupię firmę z długami dudkowiak.pl.

4.2. Zgoda na czynności przekraczające zwykły zarząd

Od 2022 r. rada musi zatwierdzać transakcje z podmiotami powiązanymi o wartości przekraczającej 10 % aktywów, a w spółce restrukturyzowanej praktyka rozszerza ten wymóg również na:

• zawarcie umowy pożyczka dla zadłużonej firmy (DIP-financing);
  
  
• cesję lub przewłaszczenie udziałów w spółce zależnej;
  
  
• sprzedaż istotnych aktywów w trybie pre-pack („sprzedam zadłużoną spółkę z zaległościami w ZUS”).
  
  

4.3. Doradca rady nadzorczej

Na mocy art. 382^1 KSH rada może – na koszt spółki – zatrudnić doradcę w celu zbadania konkretnego zagadnienia. W spółce restrukturyzowanej krok ten jest standardem przy ocenie:

• rzetelności prognoz finansowych planu restrukturyzacyjnego,
  
  
• zgodności założeń EBITDA z rynkowymi benchmarkami,
  
  
• prawdopodobieństwa skutecznego oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. jcjk.pl
  
  

4.4. Uprawnienia dodatkowe w kontekście CSR i ładu korporacyjnego

Rada analizuje zgodność planu naprawczego z polityką ESG i obowiązek raportowania niefinansowego według CSRD, zwłaszcza gdy restrukturyzacja pociąga za sobą redukcję zatrudnienia lub emisji CO₂.

5. Kompetencje szczególne rady w procesie restrukturyzacji

6. Rada nadzorcza a obowiązek przeciwdziałania niewypłacalności

Członkowie rady są zobligowani do wczesnego reagowania na symptomy kryzysu płynnościowego. Gdy spółka staje się niewypłacalna, zarząd – pod presją rady – musi w ciągu 30 dni złożyć wniosek o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; zaniechanie grozi odpowiedzialnością odszkodowawczą i zakazem pełnienia funkcji, także dla nadzorców, którzy wiedzieli, lecz nie reagowali squirepattonboggs.com. Rada nadzorcza powinna dokumentować działania (minuty posiedzeń, uchwały, opinie doradców), gdyż to one stanowią najlepszą obronę w razie potencjalnych roszczeń.

7. Odpowiedzialność członków rady

1. Odpowiedzialność cywilna – za szkodę wyrządzoną spółce lub wierzycielom wskutek winy.
   
   
2. Odpowiedzialność karna – np. za ujawnienie informacji poufnych (art. 96 Ustawy o obrocie instr. finansowymi).
   
   
3. Odpowiedzialność administracyjna – KNF może nakładać kary do 1 mln zł za naruszenie obowiązków informacyjnych w spółce publicznej.
   
   

Coraz popularniejsze są polisy D&O obejmujące także scenariusze restrukturyzacyjne, w tym ryzyko transakcji distress („sprzedam zadłużoną spółkę”).

8. Studium przypadku: „Operacja Aurora”

Spółka Aurora S.A. – branża produkcji baterii litowych, 320 pracowników, zadłużenie 124 mln zł.
Luty 2025 – rada nadzorcza otrzymuje raport zarządu wskazujący trwałą utratę płynności.
Marzec 2025 – uchwała rady o powołaniu doradcy (firma Big-4) do analizy planu sanacji; jednocześnie rada rekomenduje rezygnację CEO i rozpoczyna procedurę „szukam prezesa”, kierując się wymaganiem doświadczenia w rynkach skandynawskich.
Kwiecień 2025 – rada zatwierdza wniosek o otwarcie postępowania układowego; w tle konkurencyjna oferta funduszu typu distressed: „kupię firmę z długami” za 60 mln zł.
Czerwiec 2025 – po sześciu turach negocjacji rada zgadza się na DIP-financing (15 mln zł) i warunkową umowę SPA, w której nabywca zobowiązuje się do „zmienię prezesa” w ciągu 30 dni od closingu.
Wrzesień 2025 – wobec poprawy EBITDA rada uznaje, że sprzedaż nie jest jedyną opcją; rekomenduje walnemu wycofanie się z transakcji i przyjęcie układu.
Listopad 2025 – sąd oddala skargę wierzyciela zabezpieczonego, który domagał się ogłoszenia upadłości; w uzasadnieniu wskazuje, że „oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością” jest zasadne, gdyż test zaspokojenia wykazał wyższy poziom zwrotu w scenariuszu kontynuacji.

Przykład ilustruje, że aktywna rada nadzorcza może stworzyć przestrzeń do wyjścia inwestora przy zachowaniu kontroli nad procesem i ochronie miejsc pracy.

9. Tendencje i wyzwania

1. Digitalizacja procedur – e-posiedzenia, głosowanie w KRZ i blockchainowy rejestr uchwał skracają czas reakcji o ~30 %.
   
   
2. Kompetencje ESG – od 2026 r. raportowanie CSRD stanie się integralną częścią sprawozdania rady.
   
   
3. Dywersyfikacja – udział kobiet w radach spółek restrukturyzowanych wzrósł z 18 % do 31 % (2022-2024), co koresponduje z unijną dyrektywą 2022/2381.
   
   
4. AI legal tech – narzędzia predykcji ryzyka upadłości wspierają radę w decyzji pomiędzy układem a wnioskiem upadłościowym.
   
   

10. Podsumowanie

Rada nadzorcza w spółce restrukturyzowanej jest nie tylko strażnikiem ładu korporacyjnego, lecz również architektem procesu sanacyjnego. Wyposażona w rozszerzone uprawnienia KSH oraz narzędzia informacyjne wynikające z nowelizacji PrRes 2025 r., staje się głównym filtrem ryzyka dla wierzycieli, inwestorów oraz rynku. Profesjonalny i proaktywny nadzór pozwala znaleźć równowagę między koniecznością szybkiego działania (np. decyzją sprzedam zadłużoną spółkę lub kontrpropozycją „kupię firmę z długami”) a ochroną długofalowej zdolności operacyjnej przedsiębiorstwa. To właśnie od jakości pracy rady nadzorczej zależy, czy restrukturyzacja okaże się pomostem do trwałej odnowy, czy jedynie preludium do formalnej upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.