Rachunek bankowy z limitem zadłużenia

Rachunek bankowy z limitem zadłużenia (ang. overdraft facility, w polskiej praktyce także „kredyt w rachunku bieżącym”) to instrument pozwalający przedsiębiorstwu na czasowe ujemne saldo, bez konieczności każdorazowego zawierania osobnej umowy kredytowej. Limit określa maksymalną kwotę, do której firma może zejść „poniżej zera”, utrzymując nieprzerwaną zdolność do regulowania zobowiązań operacyjnych. Dla spółek balansujących na granicy niewypłacalności – publikujących desperackie ogłoszenia „pożyczka dla zadłużonej firmy” czy „sprzedam zadłużoną spółkę” – rachunek z limitem działa jak bufor bezpieczeństwa, nierzadko pozwalający uniknąć złożenia wniosku o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

2. Źródła prawa i konstrukcja umowna

2.1. Struktura umowy

• Beneficjent – posiadacz rachunku;
  
  
• Bank – kredytodawca;
  
  
• Kwota limitu – odnawialna, zazwyczaj 10–30 % rocznych przychodów;
  
  
• Okres – 12 miesięcy (z rolowaniem) lub open-end;
  
  
• Marża – WIBOR + spread 1,5–5 pp. w zależności od ratingu;
  
  
• Prowizje – od niewykorzystanego limitu (commitment fee 0,5–1 % p.a.), za odnowienie 0,5–2 % jednorazowo;
  
  
• Kowenanty – DSCR, Net Debt/EBITDA, cross-default;
  
  
• Zabezpieczenia – cesja wierzytelności z rachunku, hipoteka, zastaw rejestrowy na zapasach, weksel własny „in blanco”.
  
  

3. Funkcje rachunku z limitem zadłużenia

1. Bilansowanie cyklu konwersji gotówki – finansowanie zapasów i należności bez emisji krótkoterminowych obligacji.
   
   
2. Poduszka płynności – ochrona przed opóźnieniami kontrahentów i sezonowością przychodów.
   
   
3. Redukcja kosztów kapitału – prowizja za gotowość tańsza niż utrzymywanie dużych „cash buffers” lub factoring z regressem.
   
   
4. Wzmocnienie pozycji negocjacyjnej – posiadacz limitu rzadziej daje się zepchnąć do stołu pertraktacji hair-cut („kupię firmę z długami za 30 %”).
   
   

4. Ustalanie wysokości limitu i scoring

4.1. Parametry kwantytatywne

4.2. Parametry jakościowe

• Historia relacji – długość współpracy z bankiem, liczba naruszeń umownych;
  
  
• Model biznesowy – powtarzalność przychodów;
  
  
• Ryzyko branżowe – cykliczność, wskaźnik upadłości w sektorze;
  
  
• Zarząd i governance – zmiana kluczowych osób („zmienię prezesa, szukam prezesa z doświadczeniem turnaround”) często powoduje „watch period” w ratingu wewnętrznym banku.
  
  

5. Mechanika korzystania z limitu

1. Księgowanie – każda transakcja schodząca poniżej zera automatycznie staje się drawdownem kredytowym;
   
   
2. Odsetki – naliczane dziennie od wykorzystanej części;
   
   
3. Kapitalizacja – zwykle na koniec miesiąca;
   
   
4. Spłata – przy każdym przychodzącym przelewie saldo się redukuje;
   
   
5. Monitoring – systemy banku wysyłają alert po przekroczeniu 80 % limitu.
   
   

6. Wypowiedzenie i restrukturyzacja limitu

6.1. Typowe triggers wypowiedzenia

• naruszenie kowenantów finansowych,
  
  
• opóźnienie w spłacie odsetek > 7 dni,
  
  
• złożenie wniosku o upadłość spółki z o.o. albo wszczęcie egzekucji,
  
  
• cross-default z innym kredytem > 250 k PLN.
  
  

6.2. Opcje restrukturyzacyjne

7. Rachunek z limitem a postępowania insolwencyjne

8. Studium przypadku

FlexiMetal Sp. z o.o. (2023–2025)

• Sytuacja początkowa: limit 15 mln PLN, marża +2,2 pp, DSCR spada do 0,9.
  
  
• Kryzys: COVID + utrata kontraktu; bank grozi wypowiedzeniem.
  
  
• Plan: fundusz DistressCapital oferuje „bridge” 5 mln PLN w zamian za opcję call i udział w konwersji (ogłoszenie pożyczka dla zadłużonej firmy).
  
  
• Restrukturyzacja: PPU, stand-still 6 mies., hair-cut odsetek 25 %, dodatkowe zabezpieczenie hipoteki.
  
  
• Efekt: EBITDA +18 % w rok, limit utrzymany, a fundusz wraca z propozycją kupię firmę z długami za 6×EBITDA; sąd oddala wniosek o upadłość spółki z o.o. zgłoszony przez wierzyciela B.
  
  

9. Ryzyka i pułapki

1. „Double trigger” – wypowiedzenie limitu powoduje cross-default w obligacjach, tworząc efekt domina.
   
   
2. Ślepy lejek odsetkowy – przy wysokich stopach zmiennych firma spłaca jedynie odsetki, nie redukując kapitału.
   
   
3. Rozliczenie cash-pool – automatyczne transfery mogą przekroczyć limit w innej spółce grupy, tworząc odpowiedzialność solidarną.
   
   
4. Okno ratingowe – w branżach sezonowych spadek EBITDA Q1 może zaniżyć scoring na cały rok.
   
   

10. Best practice – manual CFO

• Early warning – dashboard KPI (DSO, DPO, cash conversion); alarm przy NetDebt/EBITDA > 3,2×.
  
  
• Negotiation kit – pokaz bankowi plan cost-out i pipeline sprzedaży; zwiększa szansę na pozostawienie limitu.
  
  
• Quarterly compliance letter – raportowanie kowenantów zanim bank poprosi; buduje zaufanie.
  
  
• Back-up facility – drugi bank z mniejszym limitem jako „insurance”.
  
  
• Governance – jeśli rating zależy od osoby kluczowej, zabezpiecz ciągłość (succession plan) przed anonsami „zmienię prezesa, szukam prezesa”.
  
  

11. Podsumowanie

Rachunek bankowy z limitem zadłużenia jest elastycznym i – przy właściwym zarządzaniu – najtańszym źródłem kapitału obrotowego. Może:

• uratować chwilową płynność i odsunąć widmo upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
  
  
• wzmocnić pozycję spółki na etapie negocjacji z inwestorem („sprzedam zadłużoną spółkę”),
  
  
• przyciągnąć fundusz oferujący pożyczkę dla zadłużonej firmy na warunkach super-priority.
  
  

Z drugiej strony, ignorowanie kowenantów, brak transparentnej komunikacji i zbyt agresywne korzystanie z limitu mogą wytworzyć spiralę zadłużenia, w której wypowiedzenie umowy staje się iskrą zapalną do lawinowego wniosku o upadłość. Kluczem pozostaje proaktywne zarządzanie relacją z bankiem, regularny monitoring wskaźników i gotowość do szybkiej korekty strategii – tak, aby znaleźć się w gronie spółek, o których prasa pisze raczej oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości niż „niekontrolowana likwidacja”.