Plan ratunkowy, określany w literaturze anglosaskiej jako rescue plan, stanowi szczególny rodzaj działania podejmowanego w sytuacjach zagrożenia kontynuacji działalności przedsiębiorstwa. Jest to strategiczny, często wieloetapowy dokument operacyjny, którego celem jest szybka reakcja na kryzys, ograniczenie skutków niewypłacalności i przywrócenie zdolności operacyjnych. W kontekście oddłużania firm plan ratunkowy staje się narzędziem pierwszego kontaktu – swoistym mostem między przetrwaniem a upadłością.

Plany ratunkowe mogą być wdrażane niezależnie od formalnych procedur sądowych lub jako element postępowań restrukturyzacyjnych. Ich skuteczność często decyduje o tym, czy przedsiębiorca będzie zmuszony złożyć wniosek o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, czy też zdoła uniknąć tej ostateczności.

Pojęcie planu ratunkowego – istota i funkcja

Plan ratunkowy to dokument zawierający zespół środków naprawczych, mających na celu szybkie ustabilizowanie sytuacji finansowej i operacyjnej przedsiębiorstwa. W odróżnieniu od planu restrukturyzacyjnego, który ma charakter długofalowy i wymaga kompleksowej analizy, plan ratunkowy jest dokumentem dynamicznym, interwencyjnym i nierzadko opracowywanym w trybie kryzysowym – „na gorąco”.

Celem nadrzędnym jest zapobieżenie dalszemu pogłębianiu się niewypłacalności i utracie płynności finansowej. Działania w ramach planu mogą przybrać formę wewnętrznych korekt (np. zamrożenie wydatków, redukcja kosztów operacyjnych), jak i decyzji właścicielskich (np. sprzedaż udziałów, zbycie nierentownych aktywów).

Podstawy prawne i normatywne uwarunkowania

Choć plan ratunkowy jako taki nie został wyraźnie zdefiniowany w polskim ustawodawstwie, jego funkcjonowanie znajduje pośrednie oparcie w:

• ustawie z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne,
  
  
• ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe,
  
  
• przepisach Kodeksu spółek handlowych (np. art. 233 k.s.h. dot. kompetencji zarządu w zakresie prowadzenia spraw spółki),
  
  
• wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA) w zakresie zarządzania kryzysowego.
  
  

Dodatkowo w sytuacjach, gdy plan ratunkowy obejmuje możliwość emisji obligacji ratunkowych lub pozyskania finansowania pomostowego, zastosowanie mogą mieć przepisy o pomocy publicznej i regulacje rynku kapitałowego.

Etapy przygotowania planu ratunkowego

1. Diagnoza sytuacji kryzysowej

Pierwszym krokiem do sporządzenia planu ratunkowego jest precyzyjna analiza źródeł kryzysu. Może to być:

• utrata płynności w wyniku opóźnień kontrahentów,
  
  
• przegrana sprawa sądowa skutkująca egzekucją komorniczą,
  
  
• zaległości w ZUS i US,
  
  
• nieudana ekspansja rynkowa,
  
  
• błędy zarządcze (co może skutkować decyzją: „zmienię prezesa”).
  
  

2. Ustalanie priorytetów

W sytuacji kryzysowej przedsiębiorca musi skoncentrować się na ochronie najistotniejszych aktywów. Plan ratunkowy powinien jasno określać:

• które segmenty działalności są strategiczne,
  
  
• jakie działania należy wdrożyć niezwłocznie (np. zawnioskowanie o pożyczkę dla zadłużonej firmy),
  
  
• które elementy można „poświęcić” (np. sprzedaż nieruchomości, ograniczenie produkcji).
  
  

3. Opracowanie katalogu działań naprawczych

Zestaw działań może obejmować m.in.:

• zawarcie porozumień z wierzycielami (ugody, moratoria),
  
  
• konsolidację lub restrukturyzację zadłużenia,
  
  
• czasowe zawieszenie spłat (na wzór moratorium),
  
  
• emisję udziałów ratunkowych – co może być istotne np. w kontekście zapytań „kupuję firmę z długami”,
  
  
• poszukiwanie nowego inwestora (często ogłoszenia typu „szukam prezesa do spółki restrukturyzacyjnej” są elementem strategii).
  
  

4. Wdrożenie i monitoring realizacji

Plan ratunkowy musi zakładać nie tylko działania, ale też mechanizmy kontroli ich wdrażania – np. w formie comiesięcznych raportów, analizy cash-flow, weryfikacji rentowności i zadłużenia.

Przedsiębiorcy, którzy wdrażają plany ratunkowe, często mogą uniknąć negatywnych skutków złożenia wniosku o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a nawet doprowadzić do oddalenia wniosku w przypadku jego złożenia przez wierzyciela.

Plan ratunkowy a sprzedaż spółki

W niektórych przypadkach plan ratunkowy może przewidywać całkowite wycofanie się dotychczasowych właścicieli z prowadzenia działalności poprzez zbycie spółki – co w naturalny sposób prowadzi do zapytań typu „sprzedam zadłużoną spółkę z zaległościami w ZUS”, „sprzedam niedziałającą spółkę z rejestru REGON”, etc. W takiej sytuacji potencjalny inwestor może przejąć kontrolę nad strukturą, dokonać przekształceń, zmienić skład zarządu, a następnie wdrożyć plan restrukturyzacyjny jako rozwinięcie planu ratunkowego.

Przykład: W 2022 roku spółka technologiczna z Warszawy, po utracie dwóch kluczowych kontraktów i nieudanym wdrożeniu nowej platformy B2B, wdrożyła plan ratunkowy zakładający: sprzedaż udziałów inwestorowi branżowemu, całkowitą zmianę zarządu (nowy prezes wyłoniony w drodze otwartego naboru), zawarcie ugód z pięcioma kluczowymi wierzycielami oraz refinansowanie zadłużenia leasingowego. Dzięki tym działaniom spółka nie tylko uniknęła ogłoszenia upadłości, ale zyskała drugi oddech – a potencjalny wniosek o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością został oddalony z uwagi na trwałą zdolność do kontynuowania działalności.

Różnice między planem ratunkowym a planem restrukturyzacyjnym

Znaczenie planów ratunkowych w praktyce rynkowej

W dobie rosnącej liczby firm wpisujących się w kategorie zagrożonych niewypłacalnością, plany ratunkowe stają się istotnym elementem prewencji upadłości. Dobrze przygotowany rescue plan może być również atutem przy pozyskiwaniu finansowania – szczególnie jeśli podmiot wnioskuje o pożyczkę dla zadłużonej firmy, próbując wykazać swoją determinację i realne szanse na poprawę sytuacji.

Nieprzypadkowo coraz więcej inwestorów w wyszukiwarkach internetowych wpisuje frazy typu „kupuję firmę z długami”, szukając okazji do przejęcia podmiotów z dobrze opracowaną strategią naprawczą, która może stanowić trampolinę do zyskownego odwrócenia trendu.

Podsumowanie

Plan ratunkowy to jedno z najważniejszych narzędzi we współczesnym zarządzaniu kryzysowym. Odpowiednio skonstruowany i wdrożony, może pozwolić przedsiębiorstwu nie tylko przetrwać trudny okres, ale również zapobiec formalnemu postępowaniu upadłościowemu. W praktyce – to właśnie plan ratunkowy często decyduje o tym, czy dłużnik znajdzie inwestora, który zdecyduje się na przejęcie i nowe otwarcie – szukając okazji w ogłoszeniach w stylu „sprzedam zadłużoną spółkę z zaległościami” lub „szukam prezesa do spółki z trudną sytuacją”.