Plan naprawczy banku to jedno z kluczowych narzędzi prewencyjnych stosowanych w ramach mechanizmów wczesnego reagowania na symptomy niestabilności finansowej instytucji kredytowej. W systemie prawa bankowego plan taki funkcjonuje jako obligatoryjny dokument strategiczny, którego zadaniem jest zapewnienie gotowości banku do samodzielnego wyjścia z kryzysu bez konieczności angażowania środków publicznych lub uruchamiania mechanizmów przymusowej restrukturyzacji.

Równocześnie, instytucja planu naprawczego znajduje swoje pośrednie odzwierciedlenie również w praktykach stosowanych w sektorze przedsiębiorstw niefinansowych – szczególnie tych znajdujących się w stanie zagrożenia niewypłacalnością. Na rynku funkcjonują m.in. ogłoszenia typu: sprzedam zadłużoną spółkę z gotowym planem restrukturyzacyjnym, szukam prezesa z doświadczeniem w restrukturyzacji, kupię firmę z długami, ale z wdrożonym planem naprawczym, które ukazują przenikanie mechanizmów bankowych do praktyki rynkowej.

II. Podstawy prawne planowania naprawczego w sektorze bankowym

1. Prawo Unii Europejskiej – dyrektywa BRRD

Wspólnotowym źródłem prawnym dla planów naprawczych jest Dyrektywa 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. (tzw. Bank Recovery and Resolution Directive – BRRD), której celem jest ustanowienie wspólnego zestawu zasad w zakresie działań naprawczych i przymusowej restrukturyzacji instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych.

Dyrektywa ta wprowadziła wymóg przygotowania planów naprawczych przez banki, mających na celu zapobieganie upadłości i zapewnienie sprawnego przebiegu procesów restrukturyzacyjnych bez destabilizowania całego systemu.

2. Ustawodawstwo krajowe – ustawa o BFG

Na gruncie prawa polskiego regulacje zawarte są przede wszystkim w ustawie z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. Akt ten szczegółowo określa zasady sporządzania, aktualizacji i zatwierdzania planów naprawczych, wskazując jako adresata obowiązku wszystkie banki krajowe – niezależnie od ich wielkości.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny wraz z Komisją Nadzoru Finansowego pełnią funkcję nadzorczą, dokonując przeglądu planów i w razie potrzeby żądając ich uzupełnienia lub zmiany.

III. Cel i funkcje planu naprawczego banku

1. Zapobieganie upadłości instytucji systemowo ważnych

Podstawowym celem planu naprawczego jest zapobieżenie wystąpieniu sytuacji, w której bank utraci zdolność do kontynuowania działalności. W tym kontekście plan pełni funkcję prewencyjną, chroniąc bank przed sytuacją, w której konieczne byłoby złożenie wniosku o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej właścicielem banku lub przed ogłoszeniem samej upadłości spółki holdingowej.

2. Ochrona interesów deponentów i stabilności rynku

Planowanie naprawcze nie tylko służy zachowaniu ciągłości działalności banku, ale również stabilności całego systemu finansowego. Dzięki obowiązkowi posiadania gotowego planu naprawczego, zmniejsza się prawdopodobieństwo masowego odpływu środków, spadku ratingów czy zawirowań na rynku międzybankowym.

IV. Struktura planu naprawczego – elementy obligatoryjne i praktyczne rozszerzenia

1. Wymogi formalne

Zgodnie z art. 105 ustawy o BFG plan naprawczy powinien zawierać co najmniej:

• analizę działalności i struktury banku,
  
  
• identyfikację istotnych linii biznesowych,
  
  
• zestaw scenariuszy stresowych,
  
  
• opcje działań naprawczych (recovery options),
  
  
• wskaźniki aktywujące działania (trigger points),
  
  
• zasady komunikacji z interesariuszami,
  
  
• plan finansowania działań naprawczych.
  
  

2. Rozszerzenia praktyczne – dobre praktyki rynkowe

Coraz częściej w planach pojawiają się także:

• matryce decyzyjne dla poszczególnych scenariuszy,
  
  
• plany pozyskania nowego inwestora (np. pożyczka dla zadłużonej firmy z gwarancją refinansowania),
  
  
• harmonogram zmiany zarządu (np. zmienię prezesa w sytuacji utraty zdolności decyzyjnej lub nadzorczej),
  
  
• struktury back-up management (zarządzanie kryzysowe),
  
  
• mapy ryzyka reputacyjnego.
  
  

V. Przykład wdrożenia planu naprawczego w praktyce bankowej

W 2022 r. średniej wielkości bank spółdzielczy X znalazł się w sytuacji utraty płynności w wyniku masowego wycofania lokat przez klientów instytucjonalnych. W oparciu o przygotowany wcześniej plan naprawczy bank natychmiast wdrożył procedury ograniczenia kosztów, sprzedaży niewydolnych aktywów oraz zewnętrznego refinansowania – dzięki czemu uniknął złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

W toku procesu bank skorzystał także z możliwości objęcia jego udziałów przez inwestora branżowego, który pierwotnie planował przejęcie przez ogłoszenie komunikatu typu kupię firmę z długami, ale z możliwością szybkiej naprawy.

VI. Rola planu naprawczego w oddłużaniu i restrukturyzacji spółek poza sektorem bankowym

1. Zastosowanie analogiczne w sektorze MŚP i spółek kapitałowych

Choć plan naprawczy jako instytucja prawa dotyczy sektora bankowego, jego struktura i mechanizmy mogą stanowić inspirację dla przedsiębiorstw niefinansowych. W przypadku spółek kapitałowych, których właściciele rozważają np. sprzedaż lub przejęcie (sprzedam zadłużoną spółkę z zaległościami w ZUS), przygotowanie planu naprawczego znacznie zwiększa transparentność i zaufanie inwestora.

2. Przesłanka oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości

W kontekście przepisów Prawa upadłościowego, dobrze skonstruowany plan naprawczy – jeżeli został wdrożony i przynosi realne efekty – może stanowić podstawę do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Sąd może bowiem uznać, że stan niewypłacalności ma charakter przejściowy, a wdrożone działania naprawcze przywracają płynność w krótkim horyzoncie czasowym.

VII. Znaczenie planów naprawczych w komunikacji rynkowej i procesach transakcyjnych

Plany naprawcze, zarówno w bankach, jak i przedsiębiorstwach, mają także istotne znaczenie w kontekście komunikacyjnym i transakcyjnym. Przykładowo:

• fundusze inwestycyjne typu distressed assets poszukujące okazji do zakupu mogą reagować na sygnały takie jak: sprzedam zadłużoną spółkę z planem naprawczym i wsparciem kancelarii restrukturyzacyjnej,
  
  
• kancelarie wyspecjalizowane w doradztwie mogą publikować oferty typu: wniosek o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub alternatywnie – plan naprawczy z opcją zachowania bytu prawnego spółki.
  
  

VIII. Podsumowanie

Plan naprawczy banku to złożony instrument zarządzania strategicznego, którego rola wykracza daleko poza ramy formalne wynikające z regulacji prawnych. Jest to realne narzędzie ochrony przed upadłością, które w praktyce może decydować o zachowaniu ciągłości funkcjonowania instytucji finansowej – lub przeciwnie – o konieczności sięgnięcia po działania restrukturyzacyjne lub sanacyjne.

W dobie rosnącej liczby ogłoszeń typu szukam prezesa do spółki w restrukturyzacji, pożyczka dla zadłużonej firmy z zabezpieczeniem planem naprawczym, czy oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością po wdrożeniu procedur naprawczych, warto podkreślić, że to właśnie plan naprawczy może przesądzać o przyszłości ekonomicznej zarówno banku, jak i jego klientów, kontrahentów oraz całego otoczenia gospodarczego.