Kredyt restrukturyzacyjny stanowi specyficzną formę finansowania dłużników zagrożonych utratą płynności lub już niewypłacalnych, służącą realizacji planu naprawczego, układu z wierzycielami lub utrzymaniu wartości przedsiębiorstwa w obrocie gospodarczym. Jego charakter różni się zasadniczo od klasycznych produktów kredytowych – zarówno co do sposobu analizy ryzyka, struktury zabezpieczeń, jak i celów finansowania.

Dla przedsiębiorstw znajdujących się w krytycznej sytuacji finansowej, uzyskanie kredytu restrukturyzacyjnego może być warunkiem koniecznym do przeprowadzenia skutecznego postępowania restrukturyzacyjnego, utrzymania działalności operacyjnej czy przygotowania podmiotów do transakcji typu jak sprzedać zadłużoną spółkę lub udzielenia warunkowej oferty inwestorskiej w modelu kupię firmę z długami.

2. Podstawy prawne i definicja funkcjonalna

Polskie przepisy nie zawierają jednej ustawowej definicji kredytu restrukturyzacyjnego. Niemniej jednak, w praktyce bankowej oraz orzecznictwie i literaturze prawniczej przyjmuje się, że jest to instrument finansowy przyznawany dłużnikom znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej, którego celem jest umożliwienie kontynuacji działalności w warunkach realizacji planu restrukturyzacyjnego, przy założeniu, że istnieje racjonalna perspektywa poprawy sytuacji finansowej.

Podstawy prawne do udzielenia kredytu restrukturyzacyjnego znaleźć można w:

• ustawie – Prawo bankowe (art. 69 ust. 1 pkt 2 lit. a i b),
  
  
• ustawie – Prawo restrukturyzacyjne (w szczególności art. 156 i n.),
  
  
• rekomendacjach KNF i wytycznych banków w zakresie restrukturyzacji wierzytelności (np. Rekomendacja R, M).
  
  

3. Warunki udzielenia kredytu restrukturyzacyjnego

a) Stan zagrożenia niewypłacalnością lub niewypłacalności

Podstawowym warunkiem jest istnienie sytuacji kryzysowej w przedsiębiorstwie, objawiającej się:

• utratą zdolności do regulowania zobowiązań bieżących,
  
  
• negatywnym kapitałem własnym,
  
  
• zadłużeniem przekraczającym wartość aktywów,
  
  
• negatywnymi wskaźnikami płynności finansowej (np. current ratio < 1).
  
  

b) Istnienie realistycznego planu naprawczego

Dłużnik musi przedstawić dokumentację potwierdzającą możliwość odbudowy rentowności, w tym:

• plan restrukturyzacyjny lub plan układowy,
  
  
• analizę cash flow po udzieleniu finansowania,
  
  
• projekt harmonogramu spłaty istniejących zobowiązań.
  
  

c) Zgoda dotychczasowych wierzycieli lub uzgodniona struktura układu

Bank, przed udzieleniem finansowania, oczekuje często zgody istotnych wierzycieli lub wcześniejszego przyjęcia propozycji układowych – co może być zrealizowane w ramach przyspieszonego postępowania układowego lub układu częściowego.

4. Struktura kredytu restrukturyzacyjnego – elementy szczególne

a) Cel kredytowania

• spłata kluczowych zobowiązań (np. ZUS, urząd skarbowy, media),
  
  
• refinansowanie wcześniejszych kredytów i leasingów,
  
  
• dofinansowanie kosztów operacyjnych lub pracowniczych,
  
  
• zachowanie ciągłości produkcji/usług.
  
  

b) Okres spłaty i warunki preferencyjne

• od 12 do 60 miesięcy,
  
  
• możliwość karencji kapitałowej (np. 6–12 miesięcy),
  
  
• częściowe zabezpieczenie (np. poręczenie BGK, hipoteka, cesja z należności),
  
  
• oprocentowanie niższe niż standardowe lub z dopłatą ze środków pomocowych.
  
  

c) Wymogi zabezpieczeniowe i monitorujące

• prawo kontroli realizacji planu naprawczego przez kredytodawcę,
  
  
• obowiązek przekazywania comiesięcznych sprawozdań,
  
  
• klauzule „change of control” – np. obowiązkowa zmiana prezesa w razie pogorszenia sytuacji finansowej lub niewywiązania się z warunków umowy.
  
  

5. Rola kredytu restrukturyzacyjnego w postępowaniach formalnych

a) Kredyt jako źródło finansowania układu

W myśl art. 156 pkt 5 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, kredyt może stanowić środek realizacji propozycji układowych. Pozwala to na:

• pełną lub częściową spłatę zobowiązań objętych układem,
  
  
• wykup roszczeń drobnych wierzycieli w całości,
  
  
• zachowanie płynności w okresie przejściowym.
  
  

b) Finansowanie sanacyjne

W przypadku postępowania sanacyjnego, zarządca sanacyjny (działający za zgodą sędziego-komisarza) może zawrzeć umowę kredytu restrukturyzacyjnego na cele realizacji planu sanacyjnego, zwłaszcza gdy plan przewiduje kontynuację działalności gospodarczej oraz wyodrębnienie segmentów zbywalnych – co często poprzedza transakcję jak sprzedać zadłużoną spółkę.

6. Ryzyka i ograniczenia kredytu restrukturyzacyjnego

a) Ryzyko niewypłacalności i braku realizacji planu

Pomimo optymistycznych założeń, może dojść do pogorszenia sytuacji, co skutkuje wypowiedzeniem kredytu oraz przejściem do fazy egzekucji.

b) Brak zabezpieczeń o odpowiedniej wartości

W przypadku braku majątku trwałego, banki mogą odmówić finansowania lub warunkować je wsparciem publicznym (gwarancje BGK, poręczenia funduszy regionalnych).

c) Wpływ na transakcje z inwestorami

Potencjalny nabywca (kupię firmę z długami) będzie analizował umowy kredytowe pod kątem klauzul ograniczających kontrolę nad spółką (np. zmienię prezesa tylko za zgodą banku), co może wpływać na strukturę transakcji.

7. Przykład praktyczny – kredyt jako katalizator naprawy spółki

Spółka „ECO-SERV” sp. z o.o., działająca w sektorze usług komunalnych, złożyła wniosek o otwarcie postępowania o zatwierdzenie układu. Po zidentyfikowaniu kluczowych zobowiązań (VAT, media, wynagrodzenia), zarząd wystąpił do banku z wnioskiem o kredyt restrukturyzacyjny na 1,2 mln zł.

Kredyt został przyznany warunkowo, po:

• zatwierdzeniu planu naprawczego przez doradcę restrukturyzacyjnego,
  
  
• podpisaniu listu intencyjnego przez inwestora branżowego (kupię firmę z długami, o ile spółka utrzyma płynność przez 6 miesięcy),
  
  
• zaakceptowaniu zmiany prezesa jako warunku banku do uruchomienia finansowania.
  
  

Po 4 miesiącach udało się przyjąć układ, spłacić najpilniejsze należności i uzyskać zgodę KNF na połączenie z nowym partnerem branżowym.

Kredyt restrukturyzacyjny pełni wielowymiarową rolę:

• zwiększa szanse na skuteczną restrukturyzację i uniknięcie upadłości,
  
  
• stanowi istotny komponent oferty inwestycyjnej (w procesie typu jak sprzedać zadłużoną spółkę),
  
  
• umożliwia kontynuację działalności operacyjnej, zwiększając wartość przedsiębiorstwa jako całości (tzw. going concern),
  
  

ułatwia transformacje właścicielskie, w tym wdrożenie nowego zarządu (zmienię prezesa) w ramach warunkowego planu inwestycyjnego.