Biuro Obsługi Klienta 24h/7
+48 500 275 000

Kolizyjność roszczeń (konflikt między wierzycielami)

Kolizyjność roszczeń, rozumiana jako występowanie wielości wierzytelności kierowanych do tego samego majątku lub uprawnienia, stanowi jedno z najtrudniejszych zagadnień praktyki oddłużeniowej i postępowań związanych z niewypłacalnością. Konflikt między wierzycielami może mieć charakter zarówno czysto prawny (np. sprzeczne tytuły egzekucyjne, konkurencja zabezpieczeń rzeczowych), jak i ekonomiczno-strategiczny (rywalizacja o pierwszeństwo zaspokojenia, wpływ na decyzje zarządu, strukturyzację transakcji).

W praktyce obrotu gospodarczego, sytuacje kolizyjne pojawiają się m.in. w toku:

  • postępowań egzekucyjnych i upadłościowych,

  • realizacji zabezpieczeń (hipoteka, zastaw, przewłaszczenie),

  • podziału sumy uzyskanej z egzekucji,

  • prób sprzedaży aktywów przez dłużnika w obecności wielu roszczeń,

  • transakcji inwestycyjnych obejmujących firmy z wieloma wierzycielami (kupię firmę z długami, jak sprzedać zadłużoną spółkę).

Niniejszy rozdział ma na celu przybliżenie mechanizmów regulujących takie konflikty, w tym zasad zaspokojenia, sposobów rozstrzygania sporów i znaczenia kolizyjności dla struktur transakcyjnych.

2. Charakterystyka roszczeń kolizyjnych – pojęcie i źródła

Kolizyjność roszczeń występuje, gdy kilku wierzycieli domaga się zaspokojenia z tego samego majątku lub prawa, a jego wartość nie pozwala na pełną realizację wszystkich roszczeń. W szczególności mamy do czynienia z kolizją:

  • roszczeń zabezpieczonych (np. kilka hipotek na tej samej nieruchomości),

  • roszczeń egzekwowanych przez różnych komorników,

  • roszczeń wynikających z różnych tytułów prawnych (np. tytuł wykonawczy vs. zabezpieczenie notarialne),

  • roszczeń wzajemnie sprzecznych w zakresie pierwszeństwa.

Źródłami kolizyjności są m.in. nieadekwatne zabezpieczenia, brak koordynacji działań egzekucyjnych, różnice czasowe w ustanowieniu zabezpieczeń oraz konflikty interesów między wierzycielami o różnym charakterze (np. publicznoprawni vs. prywatni).

3. Zasady rozstrzygania kolizji – pierwszeństwo, zasada kolejności i zasada równego traktowania

W polskim porządku prawnym rozstrzyganie kolizyjności roszczeń odbywa się na podstawie następujących zasad:

  • zasada pierwszeństwa – roszczenia zabezpieczone wcześniej mają pierwszeństwo przed późniejszymi (np. hipoteka wpisana jako pierwsza w KW),

  • zasada egzekucji proporcjonalnej – gdy brak zabezpieczeń rzeczowych, środki uzyskane w egzekucji dzielone są proporcjonalnie do wysokości roszczeń,

  • zasada uprzywilejowania niektórych kategorii wierzycieli – np. w postępowaniu upadłościowym roszczenia alimentacyjne, pracownicze czy zabezpieczone rzeczowo mają pierwszeństwo przed innymi.

Warto dodać, że dłużnik nie może dowolnie decydować o kolejności zaspokajania wierzycieli, jeśli ich prawa zostały już ukształtowane przez przepisy prawa materialnego lub proceduralnego.

4. Kolizja zabezpieczeń – hipoteka, zastaw, przewłaszczenie

Szczególna uwaga należy się sytuacjom, w których dochodzi do kolizji roszczeń zabezpieczonych na tym samym majątku. Przykładami mogą być:

  • wiele hipotek na tej samej nieruchomości – obowiązuje kolejność wpisów do księgi wieczystej (art. 12 ustawy o księgach wieczystych i hipotece),

  • zastaw rejestrowy i przewłaszczenie na zabezpieczenie na tym samym sprzęcie – konieczna jest ocena dat skuteczności czynności oraz zgodności z przepisami ustawy o zastawie,

  • zajęcie komornicze a wcześniej dokonane przewłaszczenie – decyduje moment skuteczności względem osób trzecich.

W takich przypadkach warto dokonać szczegółowej analizy struktury zabezpieczeń przed podjęciem działań inwestycyjnych. Dla inwestora planującego działanie typu kupię firmę z długami, błędna ocena pierwszeństwa może oznaczać nabycie aktywów obciążonych prawami trzecich osób.

5. Kolizja tytułów egzekucyjnych i komorników

Kolejną kategorią konfliktu między wierzycielami jest sytuacja, w której:

  • kilku wierzycieli prowadzi egzekucję przeciwko temu samemu dłużnikowi,

  • egzekucję prowadzą różni komornicy,

  • środki wpływają do różnych organów egzekucyjnych,

  • brakuje koordynacji co do przedmiotu egzekucji (np. ta sama ruchomość zajęta przez dwóch komorników).

W takich przypadkach stosuje się zasady uregulowane w art. 773¹ KPC oraz rozporządzeniach MS. Komornicy są zobowiązani do niezwłocznej koordynacji czynności, a sąd egzekucyjny może zarządzić połączenie spraw. Wierzyciele powinni także ujawniać swoje działania, by uniknąć postawienia dłużnika w sytuacji podwójnego obciążenia.

6. Postępowanie upadłościowe i restrukturyzacyjne – zasady zbiorowego zaspokojenia

Z chwilą ogłoszenia upadłości wszystkie roszczenia wobec dłużnika stają się przedmiotem wspólnego postępowania. Przestają funkcjonować indywidualne drogi dochodzenia roszczeń, a wierzyciele uczestniczą w postępowaniu zbiorowym, w którym obowiązuje surowa kolejność zaspokojenia:

  • I kategoria: koszty postępowania, należności alimentacyjne, wynagrodzenia,

  • II kategoria: należności zabezpieczone rzeczowo (np. hipoteka),

  • III kategoria: pozostałe wierzytelności.

W postępowaniu restrukturyzacyjnym (np. układ, sanacja), rozkład sił między wierzycielami może być ukształtowany w ramach klas wierzycieli (art. 161 Pr. restr.). Kolizyjność rozwiązywana jest wówczas nie na podstawie kodeksowej kolejności, ale przez głosowanie klasowe, co ma szczególne znaczenie w transakcjach typu jak sprzedać zadłużoną spółkę z zachowaniem możliwości dalszego prowadzenia działalności.

7. Ryzyka prawne i praktyczne konsekwencje kolizji

Kolizyjność roszczeń niesie za sobą poważne konsekwencje prawne i ekonomiczne:

  • spory sądowe między wierzycielami o pierwszeństwo (np. powództwa o ustalenie),

  • bezskuteczność rozporządzeń dłużnika (art. 59 k.c. w zw. z art. 527 i n. k.c. – skarga pauliańska),

  • zawieszenie egzekucji w przypadku konfliktu kompetencyjnego,

  • zaniżenie wartości majątku spółki w wycenach inwestorskich.

W przypadku niedostatecznego uregulowania konfliktów między wierzycielami, proces inwestycyjny lub sprzedaż zadłużonego podmiotu może zostać sparaliżowany. Inwestorzy planujący działanie typu kupię firmę z długami lub zamierzający zmienić prezesa w ramach naprawy operacyjnej powinni zidentyfikować ewentualne spory jeszcze przed podpisaniem term sheetu.

8. Przykład praktyczny – trójstronna kolizja roszczeń na nieruchomości

Spółka „Omega Trade” posiadała nieruchomość magazynową, która stanowiła zabezpieczenie dla:

  1. hipoteki banku A wpisanej jako pierwsza,

  2. umowy przewłaszczenia z firmą leasingową B,

  3. egzekucji prowadzonej przez komornika z tytułu wyroku sądowego na rzecz kontrahenta C.

W toku postępowania egzekucyjnego ujawniono, że akt notarialny z przewłaszczeniem został zawarty przed ustanowieniem hipoteki, lecz nie ujawniono go w księdze wieczystej. Bank zażądał pierwszeństwa na podstawie wpisu, leasingodawca – z tytułu wcześniejszej daty czynności, a komornik prowadził licytację.

Sąd rejonowy uznał, że bank ma pierwszeństwo z racji ujawnienia w KW, leasingodawcy przysługuje roszczenie regresowe, a kontrahent uzyska zaspokojenie jedynie z pozostałej kwoty. Cały proces doprowadził do opóźnienia sprzedaży aktywów o 9 miesięcy – inwestor zainteresowany nabyciem spółki (kupię firmę z długami) odstąpił od transakcji, wskazując na zbyt wysokie ryzyko prawne.

9. Rekomendacje praktyczne

Dla zarządów, inwestorów i doradców przygotowujących działania oddłużeniowe lub transakcje strukturalne rekomenduje się:

  • przeprowadzenie szczegółowego audytu roszczeń zabezpieczonych i toczących się postępowań egzekucyjnych,

  • weryfikację wpisów do ksiąg wieczystych i rejestrów zastawów,

  • ocenę skuteczności prawnej zabezpieczeń pod kątem daty i formy,

  • negocjowanie porozumień wielostronnych z wierzycielami w celu koordynacji zaspokojenia,

  • uwzględnienie ryzyka kolizyjności w klauzulach warunkowych umowy sprzedaży (jak sprzedać zadłużoną spółkę z zastrzeżeniem rozwiązującym przy braku ugody).

Kolizyjność roszczeń jest nieuniknionym elementem zaawansowanych postępowań egzekucyjnych, upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Rozpoznanie, uporządkowanie i skuteczne zarządzanie konfliktami między wierzycielami to kluczowy warunek skutecznego oddłużania przedsiębiorstw. Każda próba przejęcia lub sprzedaży zadłużonego podmiotu (kupię firmę z długami, jak sprzedać zadłużoną spółkę) wymaga nie tylko znajomości prawa materialnego, ale i praktyki procesowej – z naciskiem na zdolność rozwiązywania sporów kolizyjnych zanim sparaliżują one planowaną transakcję.

Nie chcesz sprzedawać spółki lub firmy? Skorzystaj z innej formy pomocy i uratuj swój biznes!

Firma Bez Długów

Specjalizujemy się w procedurze sprzedaży spółek, co może stanowić optymalne rozwiązanie dla Ciebie i Twojego biznesu

Kontakt z nami

Zapraszamy do kontaktu z naszym Biurem Obsługi Klienta od poniedziałku do piątku 08:00 – 16:00.

W sprawach nagłych

© 2025 · Firma Bez Długów · Wszelkie prawa zastrzeżone.

Litera A:

  • Abonament finansowy
  • Absolutorium dla zarządu
  • Akcja kredytowa
  • Aktywa obrotowe
  • Amortyzacja długu
  • Analiza finansowa
  • Aport
  • Aspiracje kredytowe
  • Audyt zadłużenia
  • Autonomia finansowa

Litera B:

  • Bariery finansowe
  • Bilans długu
  • Bilans płynności
  • Budżetowanie
  • Bieżąca wartość netto (NPV)
  • Bieżąca zdolność kredytowa
  • Błędy inwestycyjne

 

Skorzystaj z darmowej konsultacji prawnej!

Zadzwoń i umów się na konsultację!